Rohingya Community Art fair held in Ireland

by   Rohingya Blogger

 

Rohingya Men and Women’s Group Art Project

The Rohingya community, originally from Burma, were resettled in Carlow in June 2009 as part of the UNHCR (United Nations high commissioner for refugees) resettlement programme. The community lived in refugee camps in Bangladesh from the early 1990’s.

The Rohingyas number approximately 1.5 million and have endured continued persecution and ethnic cleansing in Burma. About 1.5 million Rohingyas have been living in exile in many countries all over the world. The Rohingyas in Burma continue to suffer from several forms of persecution and human rights violations.

25 Rohingya men and women, over a period of 6 weeks, took part in an art project focusing primarily on their culture and their journey to Ireland. The mean’s group, supported by St. Catherine’s community services Center and the woman’s group supported by Carlow County development partnership Ltd. Were offered an outlet through art to explore their previous life with a positive focus on their future life in Ireland. These sessions local artist Elsie Nolan facilitated the men and women to create the beautiful pieces of work you see here on 08 May 2012.



Match funding for the project was provided by UNUM Carlow and Carlow county enterprise board. This project is led by St. Catherine’s community services Center under the Carlow County development board, co-financed by the European commission under the European refugee fund and is supported by the office for the promotion of migrant integration in the department of justice and equality and Pobal.

They have told their story through art at a fascinating new exhibition, which opened in Visual Centre for Contemporary Arts on the 1st of May 2012. The exhibition is running for a two weeks stint until the 14th of May.

Followings are some relevant Arts



“Plowing Machines”
Art by: Sayed Alam
A farmer plowing a paddy field with his cattle attached to a plow. Most of the farmers in
Arakan utilize cattle in the place of plowing machines due to many social-economic reasons.

“A Lady with Water”
Art by: Mohammed Rafique
A Rohingya lady carrying water with jar from a pond. Rohingya community use water from various sources such as mostly urban community use from well and tube pipe and rural community use too but mostly from clean ponds.

“School Girls”
Art by: Gul SaherTwo girls in school uniforms; white shirt and green sarong with traditional hanging school bags and the girls are also seen on barefoot. There are numerous obstacles faced by the school children while going to school due to the lack of development in the facilities for education and transportation.


“Human-powered Harvesting”
Art by: Mohammed Rafique
Rohingyas from urban areas live on business, most of the rural Rohingyas very much depend on seasonal agriculture. Harvesting paddy in Rohingya community
mainly involves almost non-machine power; cattle and men are main source of harvesting the paddy in replace of tractors as seen in this painting.

“Sunset View”
Art by: Rashid Ahmed
A boy climbing up a palm tree to enjoy the beautiful sun setting toward the Naf river. Palm and coconut trees are some of the important trees which nuts, trunks and leaves being used for various purposes all across the seasons.

“Happy Raining Season”
Art by: Osman Johar
For children, raining season is the most enjoyable season. Children run under the rain playing, fishing in shallow water, taking off shirts once school bells rung. Unfortunately, it is also the season where many children get sick, injured, drawn or bitten by insects and
snake.

“Tying Harvesting Cattle”
Art by: Mohammed Eliyas
An elderly Rohingya farmer taking his bull to a paddy field tied on a stick which will be firmly fixed in the ground so that the bull will not able to destroy the growing paddy or caught by other people if the bull enters other paddy fields.

“Collecting Water”
Art by: Rafika Begum
Two ladies who are collecting water from the river. The river and water areas are very important in our lives for many different reasons.
“Two Wonder Kids”
Art by: Osman Johar
Two kid sit wondering the return of their parents from harvesting, from the darkest daily
days their parents faced for living.

“Chicken”
Art by: Noor Khatun
Chicken are used in Rohingya household for various purpose. They are used as food, to lay egg, to fight in sport and not to forget as an alarm clock to wake up all.
“Kuijja”
Art by: Shah Alam
Kuijja, a dry hay fodder in the form of a dome with a strong bamboo in the middle and used for feeding cattle especially in the raining season.

“Escape Exile”
Art by: Hamida Begum
More than 90 of Rohingyas in exile use boats, canoes to cross Naf River from various persecutions. Many have been vanished while escaping although the river is not hostile and wide approximately ranging 1.5 to 3.5 km wide.

“Moóc”
Art by: Hossein Ahmed
The man is on a journey with his ox and cart and has stopped at a moóc (well) for a drink
of water on his journey. He takes the water from the well in a ceramic bowl.

“Air Journey”
Art by: Robi Alam
Air Journey from Bangladesh to Ireland was our first ever experience of flying. Although there are local airline in Arakan, it is unaffordable and hardly able to use for Rohingyas due to restrictions placed on them.

“Afford and Pray”
Art by: Noor Jahan
Afford and pray go hand to hand for an ordinary Rohingya family. Traditionally men are bread feeder earning to support family and women as housewives taking care of children and praying for success. There are many families in rural areas where women.

“Powdered Rice”
Art by: Rafika BegumDeén, a traditional seesaw like household equipment used to grunt rice, dried chilli and many more into flour. A smooth headed wood is attached to a long tree trunk at one end and placed on fulcrum. One person uses force of leg to raise and head a wooden or stone hallow chest where rice is place. Another person takes turn to mix ingredient evenly while Deén raises.

Source here

US-BASED ROHINGYA ORGANIZATION MEETS AMBASSADOR DEREK MITCHELL IN WASHINGTON

by   Rohingya Blogger

Washington. D.C. Prof. Dr. Wakar Uddin, Director General of Arakan Rohingya Union (ARU) and Chairman of the Burmese Rohingya Association of North America (BRANA), accompanied by Nay San Oo, the Information Secretary of BRANA, met with U.S. State Department’s Policy Coordinator for Burma, Ambassador Derek Mitchell, on Friday, May 11, 2012. The meeting was part of the ongoing coordination of ARU and BRANA with U.S. State Department for seeking a peaceful solution for Rohingya political and human right issues in Burma. No details of the meeting are available at this point. BRANA, a signatory of ARU, is dedicated to resolution of Rohingya issues on the principle of engagement with various sectors and entities in Burma through building mutual understanding and trust following a process with transparency. 

Prof. Dr. Wakar Uddin meets with Ambassador Derek Mitchell at the State Department.

Ambassador Derek Mitchell, Prof. Dr. Wakar Uddin, and BRANA Information Secretary Nay San Oo at the State Department.

သမုိင္းတေကြ႕မွ အၿငိမ္းစားဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း

  သန္းဝင္းလႈိင္

ေမ ၁၃၊ ၂၀၁၂

 

ျမန္မာျပည္တြင္ နာမည္ဆိုးႏွင့္ေက်ာ္ၾကားခဲ့သည့္ ကြယ္လြန္သူ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ ဥကၠ႒၊ ျမန္မာ့ဆို ရွယ္ လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီဥကၠ႒၊ သမၼ တေဟာင္းႏွင့္စစ္အာဏာရွင္ အၿငိမ္းစားဗိုလ္ ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း သည္ သခင္ဗစိန္၊ သခင္ထြန္းအုပ္တို႔ဦးစီးေသာ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံးမွ အဖြဲ႕ဝင္ ျဖစ္ၿပီး၊ ဂ်ပန္စစ္ပညာသင္ စတုတၳအသုတ္အဖြဲ႕ဝင္လည္း ျဖစ္သည္။

အၿငိမ္းစားဗိုလ္္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း၏ အမည္အရင္းမွာ ကို႐ႈေမာင္ျဖစ္သည္။ သခင္ဗစိန္၊ သခင္ထြန္းအုပ္ တို႔ဦးစီးေသာ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံးသို႔ ဝင္ေရာက္လာေသာအခါ သခင္႐ႈေမာင္ျဖစ္လာသည္။ ဂ်ပန္စစ္ပညာ သင္တန္းတက္စဥ္က ဂ်ပန္အမည္မွာ တကာစုဂိစုစုမု (Takasugi Susumu) ျဖစ္သည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕တြင္ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ၂၆ ရက္ေန႔၌ ဗိုလ္အမည္ခံယူရာတြင္ ဗိုလ္ေနဝင္းျဖစ္ လာခဲ့သည္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီကိုဖ်က္သိမ္း​၍ ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္ စီစတင္ဖြဲ႕စည္းခ်ိန္တြင္ ဦးေနဝင္းျဖစ္လာသည္။

ဦးေနဝင္းကို ၁၉၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၆ ရက္ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ ျပည္ ခ႐ိုင္၊ ေပါင္းတလည္ၿမိဳ႕ နယ္ ေခ်ာင္ေးဂါင္းရြာ၌ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ဦးေနဝင္း ၏ေမြးသကၠရာဇ္ကို Who’s Who in Burma စာအုပ္ႏွင့္ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ေရးသားေသာ ‘ျမန္မာႏိုင္ငံေရးခရီးႏွင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း’ စာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ ၆၉ ၌ - ၁၉၁၁ ခုႏွစ္ ေမလ ၂၄ ရက္ဟူ၍ေဖာ္ျပထားသလို၊ ဦးေနဝင္းကြယ္လြန္ၿပီး သံုးရက္ အၾကာ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ ဘာလ ၇ ရက္ေန႔၌ အစိုးရပိုင္သတင္းစာမ်ား နာေရးေၾကာ္ျငာတြင္လည္း ယင္းအတုိင္းပင္ေဖာ္ျပထားသည္။ အခ်ဳိ႕စာအုပ္မ်ား၌ ဦးေနဝင္း၏ ေမြးသကၠရာဇ္ကို ၁၉၁၁ ခုႏွစ္ ေမလ ၁၄ ရက္ တနဂၤေႏြ ေန႔ဟူ၍ ေဖာ္ျပထားသည္။ သို႔ေသာ္ ဦးေနဝင္း၏ဇာတာကို အၿမဲတမ္း စစ္ေဆးေပးေသာ ေဝဒပညာ႐ွင္ ေဒါက္တာေဖဉာဏ္က အဆိုပါခုႏွစ္မ်ားမွာ မမွန္ဟုဆိုၿပီး၊ ၁၉၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၆ ရက္ ဗုဒၶဟူးေန႔သာ အမွန္ျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။

ထုိ႔အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံစစ္အစိုးရလက္ထက္ အဆက္ဆက္ထုတ္ေဝေသာစာအုပ္မ်ား၌ ဦးေနဝင္း၏ မိဘ အမည္ ကို အဖဦးဖိုးခ၊ အမိ ေဒၚမိ ေလး ဗမာလူမ်ဳိး ဗုဒၶဘာသာဝင္ဟုေဖာ္ျပေနေသာလည္း ဦးဖိုးခမွာ တ႐ုတ္ျပည္ ကြမ္ တုံေ ဒသမွ ဟပ္ကလူမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ဝက္ကုန္သည္ဟု ဝါ ရင့္ႏိုင္ငံေရးသမားႀကီးႏွင့္ ဗဟိုတရား႐ုံး ခ်ဳပ္ေရွ႕ေနႀကီး မြန္ဦးဖိုးခ်ိဳက စာေရးသူအားေျပာျပဖူးသည္။ ဦးေနဝင္း၏ မိခင္ ေဒၚမိေလး မွာ ေပါင္း တလည္ႏွင့္မလွမ္းမကမ္းမွ ေပါက္ေခါင္းသူျဖစ္သည္။ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္၏ ‘ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ခရီးႏွင့္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း’ စာအုပ္ စာမ်က္ ႏွာ ၇၀ ၌ ...
“အိမ္ေထာင္က်ၿပီးေသာအခါ ဦးဖိုးခက ဇနီးကို ေပါင္းတလည္အစြန္ ‘ေအာင္သြယ္မရွာ’ ရြာတြင္ အိုးအိမ္ထူေပးသည္။ သားဦးကိုေမြးဖြား ခဲ့ေသာအိမ္သည္ ယခုမရွိေတာ့ၿပီ။ အိမ္ေနရာ၊ ပႏၷက္ႏွင့္ ဆူးျခံဳ ဖံုးေသာ ေပပင္ငုတ္တိုတို႔သာ က်န္သည္။ ေအာင္သြယ္မရွာရြာမွ အိမ္ေထာင္ မ်ားသည္ ေမာင္႐ႈေမာင္ တို႔ ခပ္ငယ္ငယ္ကပင္ ေပါင္းတလည္သို႔ေရႊ႕ၾကသည္။ ဦးဖိုးခ ေဒၚမိေလး တို႔လည္း ေရႊ႕ေျပာင္းရာတြင္ပါသည္” ဟူ ၍ေဖာ္ျပထားသည္။ ဦးေနဝင္း၏ငယ္မည္ “႐ႈေမာင္” ကိုလည္း ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္စာအုပ္၌ သားဦးကိုခ်စ္၍လည္းမဆံုး၊ ေမာ္၍လည္း မဆံုး ဖခင္မိခင္တို႔၏ မ်က္႐ႈဟူေသာအဓိပၸါယ္ျဖင့္ ‘႐ႈေမာင္’ ဟုေခၚျခင္း”ဟု ေရးသားထားေသာ္လည္း ဦးဖိုးခက ၎၏႐ုပ္ရည္သန္႔ျပန္႔သည္ဟူ ေသာ တ႐ုတ္ေဝါဟာ ရျဖင့္ “႐ႈ”ထည့္ကာ ႐ႈေမာင္ဟုမွည့္ေခၚခဲ့ျခငး္ျဖစ္သည္ဟုဆိုသည္။

ထို႔ေနာက္ ေမာင္႐ႈေမာင္သည္ ေပါင္းတလည္ၿမိဳ႕ ျမန္မာစာသင္ေက်ာင္း၊ ျပည္အမ်ိဳးသားအထက္တန္းေက်ာင္း၊ ျပည္အစိုးရ အထက္တန္း ေက်ာင္းတို႔တြင္ ပညာသင္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္တြင္ ဆယ္တန္းေအာင္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၉-၃၁ တြင္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္၌ ဆက္လက္ပညာ သင္ၾကားခဲ့ရာ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ ဥပစာသိပၸံ (ခ) တန္းစာေမးပြဲ၌ ပါဏေဗဒ (ယခင္ေခတ္ ဇီဝေဗဒ) ဘာသာရပ္တြင္ က်႐ႈံးခဲ့သျဖင့္ ေက်ာင္း ထြက္ခဲ့ရသည္။

ယင္းေနာက္ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ ကို႐ႈေမာင္သည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ၃၅ လမ္းတြင္ သူငယ္ခ်င္းမ်ားႏွင့္အခန္းငွား၍ ရန္ကုန္မီးရထား စာတုိက္႒ာန၌ စာေရးအျဖစ္ တစ္ႏွစ္ခန္႔ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ခဲ့သည္။ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္တြင္ စာတုိက္ႏွင့္ေၾကးနန္း႒ာနစာေရးအျဖစ္ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္အထိ အမႈထမ္း ခဲ့သည္။ ၁၉၃၅ ခုႏွစ္တြင္ ဦးေလးသခင္ညီကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံးဝင္ သခင္ဗစိန္၊ သခင္ထြန္းအုပ္၊ သခင္ေအာင္သန္း (ဗိုလ္စၾကာ) တို႔ႏွင့္ ရင္းႏွီးရာမွ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံးဝင္ခဲ့ရာ သခင္႐ႈေမာင္ျဖစ္လာသည္။ ၁၉၃၈ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလတြင္ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံး ႏွစ္ျခမ္းကြဲေသာအခါ သခင္ဗစိန္၊ သခင္ထြန္းအုပ္ အုပ္စု တို႔ဗမာအစည္း အ႐ုံး၌္ ပါဝင္ခဲ့သည္။

ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔ စစ္ပညာသင္ရန္အတြက္ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ၈ရက္ေန႔တြင္ ကိုရိယုမာ႐ူး (Koriyu Maru) သေဘာၤျဖင့္ ဂ်ပန္သို႔ ေစလႊတ္ ေသာ ျမန္မာမ်ိဳးခ်စ္လူငယ္စတုတၳအသုတ္တြင္ သခင္႐ႈေမာင္ သည္ပါဝင္ခဲ့သည္။ ယင္းအသုတ္သည္ ရဲေဘာ္ သံုးက်ိပ္၏ ေနာက္ဆံုးအသုတ္ ျဖစ္သည္။ ယင္းအဖြဲ႕၌ သခင္ထြန္းအုပ္သည္ အဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ၿပီး၊ သခင္ေက်ာ္စိန္ (ဗိုလ္မိုးညိဳ)၊ သခင္ေငြ (ဗိုလ္ေစာေအာင္)၊ သခင္ သစ္ (ဗိုလ္ေစာေနာင္)၊ သခင္စံလႈိင္ (ဗိုလ္ေအာင္)၊ သခင္ထြန္းခင္ (ဗိုလ္ျမင့္ေဆြ)၊ သခင္ထြန္းလြင္ (ဗိုလ္ဗလ)၊ သခင္ေမာင္ေမာင္ (ဗိုလ္ဉာဏ)၊ သခင္လွ (ဗိုလ္မင္းေရာင္)၊ သခင္သန္းၫြန္႔ (ဗိုလ္ဇင္ေယာ္) တို႔ပါဝင္သည္။

ဂ်ပန္စစ္ပညာသင္ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္အဖြဲ႕တြင္ အဓိကသခင္အဖြဲ႕ႀကီးႏွစ္ဖြဲ႕ ပါဝင္သည္။ က်န္ပုဂၢိဳလ္မ်ား မွာ ေက်ာင္း သားအဖြဲ႕မွျဖစ္ၿပီး၊ တသီး ပုဂၢလတစ္ဦး ပါဝင္သည္။

• သခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံးဝင္ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္မ်ား
(၁) သခင္ေအာင္ဆန္း - ဗိုလ္ေတဇ(ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း)
(၂) သခင္လွၿမိဳင္ - ဗိုလ္ရန္ေအာင္
(၃) သခင္လွေဖ - ဗိုလ္လက္်ာ
(၄) သခင္ေအးေမာင္ - ဗိုလ္မိုး
(၅) သခင္ေစာလြင္ - ဗိုလ္မင္းေခါင္
(၆) သခင္စိုး - ဗိုလ္ျမင့္ေအာင္
(၇) သခင္တင္ေအး - ဗိုလ္ဘုန္းျမင့္
(၈) သခင္ထြန္းေရႊ - ဗိုလ္လင္းယုန္
(၉) သခင္သန္းတင္(၂) - ဗိုလ္ျမဒင္
(၁၀) သခင္ခင္ေမာင္ဦး - ဗိုလ္တာရာ
(၁၁) သခင္စံျမ - ဗိုလ္ေတာက္ထိန္
(၁၂) သခင္ထြန္းလြင္ - ဗိုလ္ဗလ
(၁၃) သခင္စံလႈိင္ - ဗိုလ္ေအာင္
(၁၄) သခင္ေမာင္ေမာင္ - ဗိုလ္ဉာဏ
(၁၅) သခင္လွ - ဗိုလ္မင္းေရာင္
(၁၆) သခင္သန္းၫႊန္႔ - ဗိုလ္ဇင္ေယာ္
(၁၇) သခင္ဘဂ်မ္း - ဗိုလ္လေရာင္

• သခင္ဗစိန္၊ သခင္ထြန္းအုပ္ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံးဝင္ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္မ်ား
(၁၈) သခင္ထြန္းအုပ္ - အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပညာသင္ၾကား၍ ဗိုလ္ဘြဲ႕မခံ
(၁၉) သခင္ေအာင္သန္း - ဗိုလ္စၾကာ
(၂၀) သခင္႐ႈေမာင္ - ဗိုလ္ေနဝင္း
(၂၁) သခင္ထြန္းခင္ - ဗိုလ္ျမင့္ေဆြ
(၂၂) သခင္ေငြ - ဗိုလ္ေစာေအာင္
(၂၃) သခင္သစ္ - ဗိုလ္ေစာေနာင္
(၂၄) သခင္ေက်ာ္စိန္ - ဗိုလ္မုိးညိဳ
(၂၅) သခင္သန္းတင္ (၁) - ဗိုလ္ဘြဲ႕မရမီတုိင္ေပေဆး႐ုံတြင္ကြယ္လြန္

• ေက်ာင္းသားအဖြဲ႕
(၂၆) ကိုလွေမာင္ - ဗိုလ္ေဇယ်
(၂၇) ကိုေရႊ- ဗိုလ္ေက်ာ္ေဇာ
(၂၈) ကိုထြန္းရွိန္ - ဗိုလ္ရန္ႏိုင္
(၂၉) ကိုေအာင္သိန္း - ဗိုလ္ရဲထြဋ္

• တသီးပုဂၢလအဖြဲ႕
(၃၀) ကိုေဆာင္း - ဗိုလ္ထိန္ဝင္း (တိုက်ိဳၿမိဳ႕လက္မႈပညာအတတ္သင္တကၠသိုလ္တြင္ ပညာသင္ၾကားေနသူ)

သခင္႐ႈေမာင္တို႔ပါဝင္ေသာ စတုတၳအသုတ္သည္ ရွန္ဟိုင္းသို႔ ၁၉၄၁ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ၂၂ရက္ေန႔ တြင္ေရာက္ ရွိၿပီး ရွန္ဟိုင္းမွ ေလယာဥ္ျဖင့္ ဂ် ပန္သို႔ ဆက္လက္ထြက္ခြာရာ ဇူလိုင္လ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ က်ဴး႐ွဴးကြၽန္း နာဂါဆာကီၿမိဳ႕အနီးရွိ ေရတပ္စခန္းသို႔ ေရာက္ခဲ့သည္။ ၾသဂုတ္လ ၁၁ ရက္ေန႔တြင္ ဟိုင္းနန္ကြၽန္းသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ ဟိုင္နန္ကြၽန္းႏွင့္ ထိုင္ဝမ္ကြၽန္းတြင္ စစ္ပညာရပ္မ်ား သင္ၾကား ခဲ့သည္။

ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္မ်ားကို တပ္ဖြဲ႕(၃) ဖြဲ႕ခြဲ၍ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ ၂၅ ရက္ေန႔မွစ၍ ဟိုင္နန္ကြၽန္းရွိ ခန္းယ စစ္ပညာသင္တန္းေက်ာင္းတြင္ သင္ ၾကားေပးခဲ့သည္။ သခင္႐ႈေမာင္ကို တပ္မေတာ္သမိုင္းစာအုပ္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတို႔၏တပ္ဖြဲ႕ (၃) တြင္ ထည့္သြင္းထားေသာ္လည္း ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေက်ာ္ေဇာက ၎၏ကိုယ္ တုိင္ေရး အတၳဳပၸတၱိစာအုပ္၌ တပ္ဖြဲ႕ (၂)၊ ျပည္တြင္းသူပုန္အဖြဲ႕၌ သာ ပါရွိသည္ ဟူ၍ ေဖာ္ျပထားပါသည္။

တပ္ဖြဲ႕(၂)တြင္ပါဝင္ခဲ့ေသာ အေရွ႕ရန္ကင္းဂ်ဴပလက္ အမွတ္၁၄၀(က)ေန ဗိုလ္တာရာကလည္း သူတို႔ တပ္ဖြဲ႕တြင္ သခင္ေက်ာ္စိန္ (ဗိုလ္မိုး ညိဳ)၊ သခင္ေငြ (ဗိုလ္ေစာေအာင္)၊ သခင္ေစာလြင္ (ဗိုလ္မင္းေခါင္)၊ ကိုထြန္းရွိန္ (ဗိုလ္ရန္ႏိုင္)၊ သခင္သစ္ (ဗိုလ္ေစာေနာင္)၊ သခင္သန္းတင္ (၂) (ဗိုလ္ျမဒင္)၊ သခင္႐ႈေမာင္ (ဗိုလ္ေနဝင္း) ႏွင့္ သူ (ဗိုလ္တာရာ) ပါဝင္ေၾကာင္း၊ အေျခခံစစ္ပညာ၊ ေဖာက္ခြဲဖ်က္ ဆီးေရးနည္း ပညာမ်ား ေထာက္လွမ္းေရးႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရးပညာရပ္မ်ား အေလးထားသင္ယူရၿပီး သင္တန္းဆရာမွာ ဗိုလ္တာရာျဖစ္သည္ဟုဆိုသည္။ ဗိုလ္ေန ဝင္းသည္ ေမြးရာပါ ဖ်က္ဆီးေရးသမားျဖစ္သည္။ ကေလးဘဝ ကပင္ အၾကမ္းဖက္မႈႏွင့္ဖ်က္ဆီးေရးတို႔တြင္ သူ႔အစြမ္းအစကိုျပသခဲ့သည္။ ေပါက္ေခါင္းတြင္ သူတက္ေနေသာ မူလတန္းေက်ာင္းကို မီး႐ႈိ႕ဖ်က္ဆီးရန္ႀကိဳးစားခဲ့ဖူးသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ သူသည္ ေက်ာင္း ပညာကိုမသင္လိုေသာေၾကာင့္ဟု ဆိုသည္။ ဟိုင္နန္ကြၽန္းတြင္လည္း အဖ်က္အေမွာင့္ လုပ္ငန္း (Sabotage)၊ ဖ်က္လိုဖ်က္ဆီးအေႏွာင့္အယွက္ေပးရန္ ေသြးေဆာင္ႏိုင္စြမ္း (Subversion) ကို ျပသခဲ့သည္။

ယင္းေနာက္ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္မ်ားအားလံုး စန္းယစစ္ပညာသင္တန္းေက်ာင္းမွ တ႐ုတ္တိုင္ေပကြၽန္း တာမာဆာတိုၿမိဳ႕ (Tamasato) ဗိုလ္ သင္တန္းေက်ာင္းသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕၍ တပ္စု၊ တပ္ခြဲတိုက္ပြဲမ်ား၊ ညတုိက္ပြဲမ်ား၊ စစ္ေျမပံုတုိက္ပြဲမ်ား၊ တပ္ရင္း၊ တပ္မဟာ၊ တပ္မတုိက္ ပြဲမ်ား၊ လက္နက္ငယ္၊ လက္နက္ႀကီး (စိန္ေျပာင္း၊ အလတ္အႀကီး၊ တင့္ကားပစ္အေျမာက္) ပစ္ခတ္နည္းမ်ား၊ အင္ဂ်င္နီယာလုပ္ငန္း (တံ တားေဆာက္မိုင္းမ်ားခြဲျခင္း) မ်ားႏွင့္ ေရကူးသင္ျခင္း၊ ကင္ဒို (ဓားသိုင္း)၊ ဂ်ဴဒို၊ လွံစြပ္ထိုးစ သည့္ ေလ့က်င့္ ခန္းမ်ား ကို အေျခခံမွစ၍ သင္ ၾကားခဲ့ရသည္။

ထို႔ေနာက္ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္မ်ားအားလံုး မီနာမီကန္၏ အစီအစဥ္ျဖင့္ အသုတ္လိုက္ ထိုင္းႏိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ရွိ အဂၤလိပ္ပိုင္ ေဘာ္နီယိုကုမၸဏီကိုသိမ္းယူကာ ႒ာနခ်ဳပ္ျပဳ လုပ္၍ ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ား မ်က္စိအထူးကုဆရာဝန္ႀကီး ဦးထြန္း ေဖအိမ္တြင္ ဗိုလ္ဘြဲ႕ခံယူရာ သခင္႐ႈေမာင္သည္ ဗိုလ္ေနဝင္းျဖစ္လာသည္။

ဗိုလ္ေတဇေခၚ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္ေသာ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္ (ဘီအိုင္ေအ) ျမန္ မာျပည္ အတြင္းသို႔မဝင္မီ ဗိုလ္ေန ဝင္းအား ျပည္တြင္းသူပုန္တပ္ဖြဲ႕ ကိုဦးေဆာင္ ကာ ျမန္မာျပည္ တြင္းသို႔ဝင္ေရာက္၍ ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ရန္ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ ခဲ့သည္။ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၁၅ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ေနဝင္းေခါင္းေဆာင္သည့္ ျပည္တြင္းသူပုန္တပ္ဖြဲ႕သည္ ရဟိုင္းမွတဆင့္ ထိုင္း-ျမန္ မာနယ္စပ္ရွိ သာေဆာင္ရမ္းကိုျဖတ္၍ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂ ရက္ေန႔ တြင္ ၎တို႔အဖြဲ႕ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တြင္ ျပည္သူ႔အေရးေတာ္ပံုပါတီမွ ကိုေက်ာ္ၿငိမ္း (ဆိုရွယ္လစ္ပါတီ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး) ႏွင့္ေတြ႕ဆံု၍ ပဲခူး ဘက္၌ စစ္ပညာသင္ တန္းေပးျခင္း၊စစ္လက္နက္ငယ္ပစ္ခတ္နည္းအပါအဝင္ ေၿမေအာက္ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို စီစဥ္ေဆာင္ ရြက္ ခဲ့ သည္။

ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္ႏွင့္ ဂ်ပန္တပ္မ ၅၅ တို႔ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၈ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကိုသိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ ဗိုလ္ေနဝင္းသည္ ဘီအိုင္ေအတပ္မႀကီး (၂) ၏တပ္မမွဴးအျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္သည္။ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၂၇ ရက္ေန႔ တြင္ ဘီအိုင္ေအကိုဖ်က္သိမ္း၍ ဗမာ့ကာကြယ္ေရးတပ္မေတာ္ (ဘီဒီေအ) ဖြဲ႕စည္းေသာအခါ ဗိုလ္မွဴးအဆင့္ျဖင့္ ဘီဒီေအ တပ္ရင္း ၁ ၏ တပ္ရင္းမွဴးအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ယင္းေနာက္ ဗိုလ္မွဴးႀကီးအဆင့္ျဖင့္ ဗမာအမ်ိဳးသားတပ္မေတာ္ (Burma National Army) ၌ စစ္ေသနာပတိအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

၁၉၄၃ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ပန္တို႔ထံမွ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ အစိုးရအဖြဲ႕တြင္ စစ္ဝန္ႀကီး (ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီး) ျဖစ္လာၿပီး ဗမာ့တပ္မေတာ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြက္ စစ္ဝန္ႀကီး႐ုံးေပၚလာသည္။ ၎၏လက္ေအာက္တြင္ စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္႐ုံး လည္း ေပၚလာသည္။ သခင္ဗစိန္၊ သခင္ထြန္းအုပ္တို႔ေတာင္းဆိုခ်က္အရ ညီၫြတ္ေရးအတြက္ ထိုစဥ္က ၎တို႔၏ သခင္ဂိုဏ္းမွ ဗိုလ္မွဴး ႀကီးေနဝင္းကို စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္႐ုံးတြင္ စစ္ဦးစီး႒ာနခ်ဳပ္မွဴးအျဖစ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ခန္႔အပ္ခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ ဗိုလ္ေနဝင္းသည္ တာဝန္ႏွင့္ဝတၱရားကိုေကာင္းစြာမလုပ္ဘဲ အေပ်ာ္အပါးလုိက္စား ကာ ေလာင္း ကစားဝိုင္း မ်ား၌သာ အခ်ိန္ျဖဳန္းေန သျဖင့္ စစ္ဦးစီး႒ာနခ်ဳပ္မွဴးရာ ထူးမွျဖဳတ္ခ်ၿပီး စစ္ဝန္ႀကီး႐ုံး လက္ေအာက္ရွိ ရိကၡာႏွင့္ေထာက္ပံ့ေရး႒ာန ႀကီးမွဴးေနရာသို႔ အဆင့္ခ်၍ ေျပာင္း ေရႊ႕လုိက္သည္။ ၎၏မူလ ရာထူးေနရာကိုမူ ဗိုလ္မွဴးႀကီးေဇယ်သို႔ လႊဲေျပာင္းခဲ့သည္။

၁၉၄၄ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၃ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ကန္ေတာ္ႀကီးပတ္လမ္း (ယခုနတ္ေမာက္လမ္း) ႏွင့္ ဗိုလ္ျမတ္ထြန္းလမ္းေထာင့္ရွိ ဗိုလ္ ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေနအိမ္တြင္ ဗမာ့တပ္ မေတာ္၊ ျပည္သူ႔အေရးေတာ္ ပံုပါတီ၊ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ား ဖက္ဆစ္တုိက္ဖ်က္ ေရးျပည္သူ႔ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (A.F.O) ဖြဲ႕စည္းေရး အစည္းအေဝးျပဳလုပ္ရာ ဗိုလ္မွဴးႀကီးေနဝင္းသည္ တပ္မေတာ္ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ဝင္အျဖစ္ တက္ေရာက္ခဲ့ သည္။

၁၉၄၄ခုႏွစ္စက္တင္ဘာလ၁၄ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ဆႏၵအရ ဗိုလ္မွဴးႀကီးေနဝင္းအား ဗိုလ္မွဴး ရဲထြဋ္ ျပည္သူ႔အေရးေတာ္ပံုပါ တီမွ ဦးဗေဆြ၊ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းတို႔ႏွင့္အတူ ေဒးဒရဲရွိ သခင္စိုးထံ လွ်ိဳ႕ဝွက္ သြားေရာက္၍ ဖြဲ႕စည္းၿပီးျဖစ္ေသာ ဖက္ဆစ္တုိက္ဖ်က္ေရးျပည္သူ႔အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ကို တိုးခ်ဲ႕ဖြဲ႕စည္းေရး၊ တပ္မေတာ္အတြင္းရွိလက္ဝဲအင္အားစုမ်ား၊ ျပည္သူ႔အေရးေတာ္ပံုပါတီႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီတို႔ကို တစ္ပါတီ တည္းအျဖစ္ ပူးေပါင္းဖြဲ႕စည္းေရးႏွင့္ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရး အတြက္ ျပင္ဆင္စည္း႐ုံးမႈလုပ္ငန္း မ်ားေဆြးေႏြးရန္ ေစခိုင္းခဲ့သည္။

၁၉၄၅ ခုႏွစ္၊ မတ္လ၂၇ ရက္ ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရးတြင္ ဗိုလ္ေနဝင္းအား တုိင္း (၂) ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚ အေရွ႕ပိုင္း (ဟံသာဝတီ၊ ဖ်ာပံု၊ မအူပင္)တုိင္းမွဴး၊ စစ္ေရးေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ တာဝန္ယူေစခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရးအတြင္း ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ ေပးထား ေသာတာဝန္ကို လံုးဝမလုပ္ဘဲ အေပ်ာ္အပါးလုိက္မႈ၊ စာရိတၱပ်က္ျပားမႈ၊ တပ္တြင္းဂိုဏ္းခြဲလုပ္ေဆာင္မႈ၊ ၎တာဝန္ က်ရာေဒသ၌ ေဒသခံ ႏုိင္ငံေရးေကဒါမ်ားႏွင့္ မေျပလည္မႈ၊ ျပႆနာအႀကိမ္ႀကိမ္တက္မႈတို႔ေၾကာင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ကိုယ္တုိင္ အေတာ္ပင္မေက်မနပ္ျဖစ္ကာ စစ္တပ္မွထုတ္ပယ္ရန္ အျခားေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္တုိင္ပင္ခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးကာလမၿပီးဆံုးမီ ဗိုလ္ေနဝင္းအားထုတ္ ပယ္ပစ္ပါက နယ္ ခ်ဲ႕တို႔ႏွင့္ပူးေပါင္း၍ အာဏာရွင္စနစ္ဂိုဏ္းခြဲေရးႏွင့္ အျခားမလိုလား အပ္ေသာ ျပႆနာ မ်ား႐ႈပ္ေထြး လာႏိုင္သျဖင့္ ေခတၱသည္းခံရန္ ဗိုလ္ ခ်ဳပ္ေျဖာင္းဖ်ခဲ့မႈေၾကာင့္ မထုတ္ပစ္ခဲ့ေခ်။

ယင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေဟာင္းေက်ာ္ေဇာက ေနာင္တြင္ သူ၏ကိုယ္ေရးအတၳဳပၸတၱိစာ အုပ္၌   ေအာက္ပါအတုိင္းေရးသားေဖာ္ျပ ထားေလသည္။

“က်ေနာ္ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၏ ေတာ္လွန္ေရးနယ္ေရာက္ၿပီး ႏွစ္အေတာ္ၾကာၿပီးေနာက္ပိုင္း ပါတီဥကၠ႒ သခင္ဗသိန္းတင္ကလည္း စကားစပ္မိၿပီး က်ေနာ့္ကိုေျပာတာက ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရးၿပီးခါစ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ဗိုလ္ေနဝင္းအေပၚ အေတာ္တူးတူးခါးခါးမေက် နပ္မႈေတြျဖစ္ၿပီး စစ္တပ္က အၿပီးအပိုင္ဖယ္႐ွားထုတ္ပယ္ခ်င္ေနတာကို ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕ႏွင့္ တိုင္ပင္ေၾကာင္းကို သခင္သန္းထြန္း က ဗဟိုေကာ္မတီဝင္အခ်ဳိ႕ကို ေျပာခဲ့ေၾကာင္းေျပာျပသည္ကို က်ေနာ္မွတ္မိေနပါသည္။

ဒီလိုထုတ္ပစ္လုိက္ဖို႔ စိုင္းျပင္းေနရင္းေနာက္ပိုင္း မထုတ္ပစ္ႏိုင္ခဲ့ေခ်။ ယင္းတြင္ အေၾကာင္းအရင္း (၂) ခုရွိသည္ဟု ထင္ရသည္။ ပထမအ ေၾကာင္းက ဗိုလ္ေနဝင္းရဲ႕အကင္းပါၿပီး   ေကာက္က်စ္ လွည့္စားႏိုင္ မႈျဖစ္သည္။ ဘယ္အခ်ိန္ ဘယ္သူေတြႏွင့္ေပါင္းၿပီး ဘယ္သူေတြကို ခြာရ မည္။ ဘယ္သူေတြကို ကန္ထုတ္ နင္းေခ်ရမည္တို႔ကို နားလည္က်င့္သံုးတတ္သူျဖစ္ ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ဗိုလ္ေနဝင္းကိုမထုတ္ပစ္ႏိုင္သည့္အေၾကာင္းႏွစ္ခုအနက္ အျခားအေၾကာင္းတစ္ခု က်ေနာ့္အထင္ ထိုအခ်ိန္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းမွာ ေတာ္ လွန္ေရးအၿပီး ရန္ကုန္ျပန္ေရာက္ေတာ့ ေနစရာအိုးအိမ္မရွိဘဲ အိမ္ေထာင္ႏွင့္ ကေလးေတြႏွင့္ မ်ားစြာအခက္အခဲျဖစ္ေနသည္။ ထိုအခ်ိန္က ဗိုလ္ေနဝင္းမွာ သူစစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ဘဝက တုိက္အိမ္ႀကီးႏွစ္လံုးကို ဘယ္လိုနည္းႏွင့္ ပိုင္ဆိုင္ထားသည္မသိ။ တစ္လံုးမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ ဆန္း ေနထိုင္ခဲ့၍ ယခု ဗိုလ္ခ်ဳပ္ျပတိုက္လုပ္ထားေသာ တာဝါလိန္းလမ္း (ယခုဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ ဆန္းျပတိုက္လမ္း) က တုိက္အိမ္ႀကီးျဖစ္ၿပီး၊ ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရးၿပီးခါစက သူ တက္ေန သည္။ ေနာက္တစ္လံုးမွာ ထိုတာဝါလိန္းကုန္းအိမ္ႀကီး၏ေျခရင္း ကားလမ္းေဘးရွိ တုိက္ အိမ္ ျဖစ္ သည္။ ၎အိမ္မွာ အေပၚအိမ္ႀကီးေလာက္ မေကာင္းေပ။ ဗိုလ္ေနဝင္းက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ကိုဆြဲေခၚလာၿပီး တာဝါလိန္းကုန္းေပၚရွိ တိုက္အိမ္ႀကီးကိုအတင္းထိုးေပးၿပီး သူကိုယ္တိုင္က ထိုအိမ္ေလာက္မေကာင္းေသာ ကုန္းေအာက္ေျခကတုိက္အိမ္တြင္ဆင္းေနသည္။

ဤတြင္ ႐ိုးသားေသာဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းအဖို႔ ဗိုလ္ေနဝင္းသည္ စိတ္ရင္းမဆိုး မေကာင္းသည့္အက်င့္စ႐ိုက္အခ်ဳိ႕ေၾကာင့္ တခ်ိဳ႕အားနည္းခ်က္ေတြရွိေနတာျဖစ္သည္။ ျပဳျပင္သြားရင္ ရနုိင္သည္။ အထူးသျဖင့္ သူ႔အေပၚ ဒီေလာက္ေလးစားသျဖင့္ သူႀကိဳးကိုင္သြားလို႔ ရႏုိင္သည္။ စြန္႔ပစ္လုိက္ရေအာင္အထိမဆိုးဟု တြက္ခ်က္ပံုရသြားသည္ဟု ထင္ရသည္။

ထိုအေၾကာင္းႏွစ္ခုေၾကာင့္ ဗိုလ္ေနဝင္းကို ထိုစဥ္က တပ္ကထုတ္ပစ္ေရးကိုမလုပ္ျဖစ္ၾကတာဟု ယူဆပါသ ည္။”

ထို႔ေနာက္ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္ ေမလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ဗမာ့မ်ိဳးခ်စ္တပ္မေတာ္ (ဘီအင္န္ေအ) သည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကိုသိမ္းယူခဲ့သည္။ ေမ ၇ ရက္တြင္ ေရဒီယိုမွတဆင့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကိုသိမ္းယူခဲ့ေၾကာင္း ဗိုလ္ေနဝင္း စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ရာထူးျဖင့္ အသံလႊင့္ေၾကညာခဲ့သည္။ ယင္းအသံလႊင့္ေၾကညာ ခ်က္မွာ ဗိုလ္ေအာင္ႀကီးႏွင့္ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းတို႔တိုင္ပင္စီစဥ္၍ ဦးခင္ေမာင္လတ္ (ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရ လက္ထက္ လုပ္သားျပည္သူ႔ေန႔ စဥ္အဂၤလိပ္သတင္းစာ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္) က အဂၤလိပ္လိုေရး သားျခင္းျဖစ္သည္။ မိန္႔ခြန္းပါရာထူးအဆင့္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ တာဝန္မဲ့လုပ္ရပ္ ဟု ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ကိုယ္တိုင္ ၿဗိတိသွ်စစ္တပ္အား ဝန္ခံခဲ့ရသည္။

၁၉၄၅ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္က်င္းပေသာ ေနသူရိန္လူထုအစည္းအေဝးတြင္ ဗိုလ္ေနဝင္းသည္ ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ဗဟိုဦးစီးအဖြဲ႕ဝင္အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၁ ရက္ေန႔တြင္စတင္တည္ေထာင္ေသာ ျပည္သူ႔လြတ္လပ္ေရးပါတီ (ဆိုရွယ္လစ္ပါ တီ၊ျမန္မာျပည္) တြင္လည္းေကာင္း ပါဝင္ခဲ့သည္။

၁၉၄၅ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၄ ရက္ေန႔တြင္ တပ္မေတာ္ေရးရာေဆြးေႏြးရန္ သီဟိုဠ္ကြၽန္း (သီရိလကၤာႏိုင္ငံ) ကႏၵီၿမိဳ႕သို႔ သြားေရာက္ခဲ့ေသာ ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕တြင္ ပါဝင္ခဲ့သည္။

ကႏၵီစာခ်ဳပ္သေဘာတူညီခ်က္အရ ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းသည့္ ဗမာ့တပ္မေတာ္တြင္ ဗိုလ္မွဴးအဆင့္ျဖင့္ ဗမာ့ေသနတ္ ကိုင္ တပ္ရင္း (၄) ဒုတိယ တပ္ရင္းမွဴး၊ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၁၆ ရက္ေန႔တြင္ ဒုတိယဗိုလ္မွဴးႀကီး၊ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၈ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္၊ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၀ ရက္ေန႔ တြင္ ေျမာက္ပိုင္းစစ္႒ာနခ်ဳပ္တိုင္းမွဴး ျဖစ္လာခဲ့သည္။

၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၁၆ ရက္၌ စတင္ဖြဲ႕စည္းသည့္ လက္ဝဲညီၫြတ္ေရးေကာင္စီတြင္ ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေနဝင္းသည္ ဥကၠ႒အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ သည္။ အတြင္းေရးမွဴးမွာ ဦးသိန္းေဖျမင့္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လက္ဝဲညီၫြတ္ေရးေကာင္စီ၏ အာဏာသိမ္းေရးအစီအစဥ္ကို ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ဗမာ့တပ္မေတာ္ဒုတိယစစ္ဦးခ်ဳပ္၊ ဒုတိယစစ္ေသနာပတိ၊ ၾသဂုတ္လ ၁၃ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ျဖစ္လာသည္။ ကရင္အမ်ိဳးသားကာကြယ္ေရးတပ္ဖြဲ႕(ေကအင္ဒီအို) အေရးအခင္းေၾကာင့္ အစိုးရက တပ္မေတာ္စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ ခ်ဳပ္စမစ္ဒြန္းအား ရာထူးမွဖယ္ရွား၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းအား ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ဗမာ့တပ္မေတာ္စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္၊ စစ္ေသ နာပတိ ခန္႔အပ္ခံရသည္။

လြတ္လပ္ေရးရၿပီးစ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေရာင္စံုသူပုန္မ်ား၏ ဆူပူေသာင္းက်န္းမႈ မ်ားေၾကာင့္ ျမန္မာအစိုးရသည္ ရန္ကုန္အစိုး ရဟုေခၚရေလာက္ေအာင္ အေျခအေနဆိုးရြားလာခဲ့သည္။ ထိုသို႔ႏိုင္ငံေရးအေျခအေန ဆိုးရြားေနသည့္အတြက္ ဖဆပလအစိုးရက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေနဝင္းအား တုိင္းျပည္အေျခအေနကို ဝင္ေရာက္ထိန္းသိမ္းေပးရန္အတြက္ အစိုးရအဖြဲ႕သို႔ဝင္ရန္ ဖိတ္ေခၚခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းသည္ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ ၅ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရအဖြဲ႕ ၌ ဒုတိယဝန္ႀကီးခ်ဳပ္၊ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ မတ္လ ၃ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းအား အစိုးရက ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးအဆင့္သို႔ တိုးျမႇင့္ေပးခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ ၁၉၅၀ ျပည့္ႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႔တြင္ အစိုးရအဖြဲ႕မွ ျပန္လည္ႏႈတ္ထြက္၍ စစ္တပ္သို႔ ျပန္သြားခဲ့သည္။

၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးရာထူး တိုးျမႇင့္ခံရသည္။ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ေမလ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္သည္ သန္႔ရွင္းဖဆပလႏွင့္ တည္ၿမဲဖဆပလဟူ ၍ ႏွစ္ျခမ္းအတိ အလင္းကြဲခဲ့သည္။ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၉ ရက္ ေန႔တြင္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံ ပါလီမန္ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္အထူးအစည္းအေဝးတြင္ တည္ၿမဲဖဆပလမွ ဦးဗေဆြက ဦးႏုေခါင္းေဆာင္ေသာအစိုးရအေပၚ အယံုအၾကည္မရွိ အဆိုတင္သြင္းခဲ့ရာ အဆိုကို ေထာက္ခံသူ ၁၁၉ မဲ၊ ကန္႔ကြက္သူ ၁၂၇ မဲရရွိၿပီး ကန္႔ကြက္သည့္ဘက္က ၈ မဲအသာျဖင့္ ႐ႈံးနိမ့္သြားသည့္ အတြက္ ဦးႏုအစိုးရသည္ ဆက္လက္အာဏာတည္ၿမဲခဲ့ေသာ္လည္း သန္႔ရွင္း တည္ၿမဲဖဆပလ ႏွစ္ဖက္အုပ္စုကြဲျပားမႈဂယက္ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံ ေရးအေျခအေနမ်ား တေန႔တျခား တင္းမာလာခဲ့သည္။ ထိုအေျခအေနကိုအခြင့္ေကာင္းယူ၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းက ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုအား အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးရန္ ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေအာင္ႀကီးႏွင့္ ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေမာင္ေမာင္တို႔မွတဆင့္ေတာင္းဆိုခိုင္းရာ ဦးႏုက စစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္း ေရးအစီအစဥ္ကိုလက္မခံဘဲ လႊတ္ေတာ္မွတဆင့္ အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးမႈအျဖစ္ ႏိုင္ငံေရးကုလားဖန္ထိုးကာ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းကိုယ္တုိင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ အစိုးရအဖြဲ႕သစ္တစ္ဖြဲ႕ကိုဖြဲ႕စည္းၿပီးလွ်င္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ ဧၿပီလမကုန္မီအ တြင္း လြတ္လပ္၍တရားမွ်တေသာ အေထြေထြေ႐ြးေကာက္ပြဲႀကီးကိုက်င္းပႏိုင္ေအာင္ လိုအပ္သည့္အစီအစဥ္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေပးရန္ ပန္ၾကားထားသည့္စာကိုေပးပို႔ခဲ့သည္။ ယင္းေန႔မွာပင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းက ႏိုင္ငံေတာ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုထံ အစီအစဥ္ကိုလက္ခံသည့္ ျပန္ ၾကားစာကို ေပးပို႔ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အဆိုပါေပးစာႏွစ္ေစာင္စလံုးကို ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုပင္ ေရးသားခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရေပသည္။

ယင္းေနာက္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ိဳးသားညီၫြတ္ေရးတပ္ေပါင္းစု (ပမညတ) အပါအဝင္ အတုိက္အခံႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားက ကန္႔ ကြက္ေနသည့္ၾကားမွပင္ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုက ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္အစည္းအေဝး၌ တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းကို ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ အဆိုတင္သြင္းခဲ့သည္။ ေအာက္တိုဘာလ ၂၉ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းေခါင္းေဆာင္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႕သစ္ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆို၍ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတဦးဝင္းေမာင္သည္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခ ခံဥပေဒပုဒ္မ ၅၆ (၂) အရ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရအဖြဲ႕ဝင္ ဝန္ႀကီးမ်ားကို ခန္႔အပ္သည္။

အစိုးရအဖြဲ႕ယင္ဝန္ႀကီးမ်ားမွာ ..
(၁) ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း - ႏိုင္ငံေတာ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္၊ ကာကြယ္ေရးဌာန၊ အမ်ဳိးသားစီမံကိန္းဌာန။
(၂) အဂၢမဟာသေရစည္သူသတိုးသီရိသုဓမၼ ဦးသိမ္းေမာင္ - ဒုတိယဝန္ႀကီးခ်ဳပ္၊ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန၊ သာသနာေရးဌာန၊ က်န္းမာေရးဌာန၊ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းဌာန။
(၃) စဝ္ဝဏၰ - ကယားျပည္နယ္ဌာန။
(၄) မဟာသေရစည္သူဦးခင္ေမာင္ျဖဴ - ပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာန၊ ျပန္ၾကားေရးဌာန၊ ဒီမိုကေရစီေဒသႏၱရအဖြဲ႕မ်ား ဝန္ႀကီးဌာန၊ လူဝင္မႈႀကီး ၾကပ္ေရးႏွင့္ အမ်ိဳးသားမွတ္ပံုတင္ေရးဝန္ႀကီးဌာန။
(၅) သတိုးမဟာသေရစည္သူ ဦးခ်န္ထြန္းေအာင္ - တရားေရးဝန္ႀကီးဌာန။
(၆) ဦးေက်ာ္ၿငိမ္း - ဘ႑ာေရးႏွင့္အခြန္ေတာ္ဝန္ႀကီးဌာန။
(၇) စည္သူဦးဘၾကား - ကုန္သြယ္မႈတိုးတက္ေရးဝန္ႀကီးဌာန၊ သမဝါယမႏွင့္ကုန္စည္ျဖန္႔ျဖဴးေရးဝန္ႀကီးဌာန၊ ပစၥည္းေထာက္ပံ့ေရး ဝန္ႀကီး ဌာန။
(၈) သေရစည္သူ ဦးစံၫြန္႔ - သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ စာတိုက္ႏွင့္ေၾကးနန္းဝန္ႀကီးဌာန၊ ေရေၾကာင္းႏွင့္ ၿမိဳ႕ျပေလေၾကာင္းဝန္ႀကီးဌာန၊ ျပည္သူ႔လုပ္ငန္း၊ အိမ္ယာေဆာက္လုပ္ေရး ႏွင့္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးဝန္ႀကီးဌာန။
(၉) ဦးကာ - ပညာေရးဝန္ႀကီးဌာန၊ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရးႏွင့္ သစ္ေတာေရးရာဝန္ႀကီးဌာန၊ လယ္ယာေျမႏိုင္ငံပိုင္ျပဳလုပ္ေရးဝန္ႀကီးဌာန။
(၁၀) သီရိပ်ံခ်ီ ဦးခ်စ္ေသာင္ - စက္မႈလက္မႈဝန္ႀကီးဌာန၊ သတၱဳတြင္းႏွင့္ အလုပ္သမားဝန္ႀကီးဌာန၊ ျပည္ေထာင္စုယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာန တို႔ျဖစ္သည္။

သို႔ေသာ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းဦးေဆာင္ေသာ အိမ္ေစာင့္အစိုးရသည္ (၆) လျပည့္သည့္တုိင္ေအာင္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပမေပးႏိုင္၍ ပါလီ မန္အမတ္မဟုတ္သူတစ္ေယာက္ (၆) လထက္ေက်ာ္လြန္ၿပီး ဝန္ႀကီး (သို႔မဟုတ္) ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္လုပ္ခြင့္မျပဳဆိုသည့္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပ ေဒပုဒ္မ (၁၁၆) ကိုျပင္ဆင္၍ ေနာက္ထပ္ (၆) လတိုးေပးရန္ေတာင္းဆိုခဲ့ရာ ပါလီမန္၌ အတုိက္အခံမ်ား၏ အျပင္းအထန္ကန္႔ကြက္ျခင္း ခံရသည္။ ယင္းေနာက္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၃ ရက္ေန႔တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းက ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတထံ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရာ ထူးမွ ႏႈတ္ထြက္လႊာတင္သြင္းသည္။

၁၉၅၉ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္က်င္းပေသာ ပါလီမန္ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ လူမ်ိဳးစုလႊတ္ေတာ္ လႊတ္ေတာ္ ၂ ရပ္ တြဲဖက္ညီ လာခံတြင္ သိမ္ျဖဴေတာင္ပိုင္းအမတ္ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းက အေျခခံဥပေဒပုဒ္မ (၁၁၆) ကိုျပင္ဆင္ရန္ အဂၤလိပ္ျမန္မာ ႏွစ္ဘာသာျဖင့္ေရးဆြဲထား သည့္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္ဥပေဒၾကမ္းကို တင္သြင္းခဲ့သည္။ ဥပေဒၾကမ္းကို သေဘာတူသူ ၃၀၄မဲ၊ ကန္႔ကြက္မဲ ၂၉ မဲျဖင့္ အဆိုကိုအတည္ျပဳခဲ့သည္။

ဤသို႔ျဖင့္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ၂၇ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းသည္ ပါလီမန္တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ ျပန္လည္ေရြးေကာက္ခံရၿပီး ညေန ၅ နာရီတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းႏွင့္ အစိုးရသစ္ဝန္ႀကီးမ်ား က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုခဲ့သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းသည္ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ ဧၿပီလအထိ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္၊ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးႏွင့္ အမ်ဳိးသားစီမံကိန္းဝန္ႀကီး တာဝန္မ်ားကို ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ တ႐ုတ္-ျမန္မာႏွစ္ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ျပႆနာဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ပါလီမန္ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲကိုက်င္းပၿပီးေနာက္ အႏိုင္ရရွိေသာ သန္႔႐ွင္းဖဆပလအဖြဲ႕(ေနာင္ပထစပါတီ) အား အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးခဲ့သည္။

အာဏာလႊဲအပ္ၿပီး ၁ ႏွစ္ ၁၀ လ ၂ ရက္အၾကာ ၁၉၆၂ ခု ႏွစ္မတ္လ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းဦးေဆာင္ေသာ ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီက ပထစအစိုးရကိုျဖဳတ္ခ်ဖယ္ရွားကာ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို ဒုတိယအႀကိမ္သိမ္းယူခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီသည္ ႏိုင္ငံ ေတာ္အာဏာသိမ္းယူၿပီးေနာက္ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီစနစ္ကိုဖ်က္သိမ္း၍ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၄ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ ပါတီကို စတင္တည္ေထာင္၍ ပါတီဥကၠ႒အျဖစ္တာဝန္ယူခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ရာထူးမွ အၿငိမ္းစားယူ၍ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသစ္ကို ေရးဆြဲအတည္ျပဳျပ႒ာန္း၍ တစ္ပါတီအာဏာရွင္စနစ္ျဖင့္ ဆို ရွယ္လစ္စီးပြားေရးစနစ္ကိုက်င့္သံုးခဲ့ရာ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီဥကၠ႒အျဖစ္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္အထိလည္းေကာင္း၊ မဆလပါတီ ဥကၠ႒အျဖစ္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္အထိလည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္စီဥကၠ႒အျဖစ္ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္အထိလည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတအျဖစ္ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္အထိလည္းေကာင္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

ဦးေနဝင္းဦးေဆာင္ေသာ ျမန္မာ့ဆို႐ွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီေခၚ တစ္ပါတီအာဏာ႐ွင္ေခတ္အတြင္း ေလးႏွစ္စီမံကိန္းမ်ားျဖင့္ အေကာင္အ ထည္ေဖာ္ခဲ့ေသာ္လည္း ေအာင္ျမင္မႈမရရွိျခင္း၊ ျပည္ပေစ်းကြက္သို႔ ပို႔ကုန္မ်ားတိုးခ်ဲ႕မတင္ပို႔ႏိုင္ျခင္း၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈခြဲေဝပံုမွားယြင္းျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးညံ့ဖ်င္းျခင္း၊ ႏိုင္ငံျခားေငြသံုးစြဲမႈလိုေငြႀကီးမားလာျခင္း၊ ျပည္ပေႂကြးၿမီမ်ား အဆမတန္ ျမင့္မားလာျခင္း၊ ျပည္သူလူထုစားဝတ္ေနေရးတျဖည္းျဖည္းက်ပ္တည္းလာျခင္း၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈမ်ားမသမာမႈမ်ား၊ ကိုယ္က်ဳိးရွာမႈမ်ားတုိးပြားလာကာ ျပည္သူလူထုသည္ ႏိုင္ငံ ေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးက႑ေပါင္းစံု ဒုကၡဆင္းရဲမႈမ်ိဳးစံု ႀကံဳေတြ႕လာခဲ့ရသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ သယံဇာတေပါႂကြယ္ဝလွေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ မဆလ၂၆ ႏွစ္တာကာလအတြင္း ဒုကၡဆင္းရဲတြင္း နက္သည္ထက္နက္ကာ ေနာက္ဆံုးတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ လ၁၁ရက္ေန႔တြင္က်င္းပခဲ့ေသာ အေထြေထြညီလာခံတြင္ (၉၆) ႀကိမ္ေျမာက္ အစည္းအေဝးဆံုးျဖတ္ခ်က္ (၄၂/၄၈) အရ ကမၻာ့ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ အနည္းဆံုးႏိုင္ငံအျဖစ္ စာရင္းဝင္သြားခဲ့ရေပသည္။

ဤသို႔ လူထုတရပ္လံုးဆင္းရဲတြင္းနက္ေနစဥ္အတြင္း ‘ဗူးေလးရာဖ႐ုံဆင့္ပမာ’ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ ၃ ရက္ေန႔တြင္ တႏိုင္ငံလံုး၌ လွည့္ ပတ္သံုးစြဲလ်က္ရွိေသာ က်ပ္ ၁၀၀ တန္၊ ၂၅ က်ပ္တန္၊ ၂၀ တန္တို႔ကိုလည္းေကာင္း၊ ျပည္ေထာင္စုဘဏ္မွ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္ ႏုိဝင္ဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္ထုတ္ေဝထားေသာ ၇၅ က်ပ္တန္၊ ၂၅ က်ပ္တန္၊ ၃၅ က်ပ္တန္၊ ေငြစကၠဴမ်ားကို ၁၉၈၇ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၅ ရက္ေန႔တြင္ တရားဝင္ေငြအျဖစ္မွ ရပ္စဲလုိက္မႈေၾကာင့္လည္းေကာင္း လူထုတရပ္လံုး ေခြၽးနဲစာျဖင့္ စုေဆာင္းသိမ္းဆည္းထားေသာေငြစကၠဴမ်ားသည္ စကၠဴစုတ္ျဖစ္ကာ မေက်နပ္မႈမ်ား ေပါက္ကြဲအံုႂကြလာေတာ့သည္။

ထို႔ေနာက္ ျမန္မာ့ဆို႐ွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီဥကၠ႒အျဖစ္ တာဝန္ယူေနစဥ္အတြင္း ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၂ ၇က္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ႀကိဳ႕ကုန္း ဘူတာအနီး စႏၵာဝင္းလၻက္ရည္ဆိုင္၌ ရန္ကုန္စက္မႈတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားႏွင့္ ရပ္ကြက္ေကာင္စီဥကၠ႒၏သားတို႔ ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားရာမွစ၍ အေထြေထြမေက်နပ္မႈစတင္ေပါက္ကြဲကာ လူထုအံုႂကြေသာ ရွစ္ဆယ့္ရွွစ္ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပံုႀကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ရွစ္ဆယ့္ရွစ္ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပံုျဖစ္ပြားေနစဥ္၊ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၂၃ ရက္ေန႔တြင္ အေရးေပၚပါတီညီလာခံက်င္းပ၍ တစ္ပါတီစနစ္မွ ပါတီစံု စနစ္အျဖစ္ေျပာင္းလဲရန္ေၾကညာၿပီး ပါတီဥကၠ႒ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ခဲ့သည္။ ႏႈတ္ထြက္သည့္ေန႔၌ ပါတီညီလာခံတြင္ ဦးေနဝင္းက “ေနာက္ ကို လူစုလူေဝးနဲ႔ဆူဆူပူပူလုပ္လို႔ရွိရင္ေတာ့ စစ္တပ္ဆိုတာ ပစ္ရင္ မွန္ေအာင္ပစ္တယ္။ မိုးေပၚေထာင္ၿပီး ေျခာက္တာမပါဘူး။ အဲဒီေတာ့ ေနာင္ကို ဆူဆူပူပူလုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ တပ္ကိုသံုးလို႔ရွိရင္ေတာ့ အဲဒါဆူတဲ့လူေတြ မသက္သာဘူးသာမွတ္ေပေတာ့လို႔ ကြၽန္ေတာ္ ဒီကေန႔ ေျပာပါတယ္”ဟူ၍ေျပာၾကားကာ တပ္ႏွင့္ျပည္သူကို ေသြးခြဲခဲ့ေလသည္။

ဦးေနဝင္းသည္ ၎၏ဘဝတေလွ်ာက္ တရားဝင္အိမ္ေထာင္ေပါင္း (၇) ႀကိမ္ခန္႔က်ခဲ့ၿပီး ပထမဆံုးအိမ္ေထာင္အျဖစ္ ေဒၚသိန္းၫြန္႔ႏွင့္လက္ ထပ္၍ သားေက်ာ္သိန္း (တာတီး) ထြန္းကားခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ေဒၚတင္တင္ႏွင့္ ၁၉၃၅ ခုႏွစ္တြင္ ဒုတိယအိမ္ေထာင္ျပဳကာ သားေငြစိုးႏွင့္ ေအးေအာင္တို႔ ထြန္းကားသည္။ ယင္းေနာက္ ခြဲစိတ္ကုသမားေတာ္ႀကီးေဒါက္တာဘသန္း၏သမီး ကစ္ကီဘသန္းေခၚ ေဒၚခင္ေမသန္းႏွင့္ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္တြင္ထိမ္းျမားလက္ထပ္၍ သမီးစႏၵာဝင္း၊ ေၾကးမံုဝင္း၊ ၿဖိဳးေနဝင္းတို႔ထြန္းကားခဲ့သည္။ ေဒၚခင္ေမသန္း၏ ပထမအိမ္ေထာင္မွာ ေဒါက္တာေတာင္ႀကီး (ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုသမီး ေဒၚစန္းစန္းႏု၏ခင္ပြန္း ဗိုလ္မွဴးသက္တင္၏အစ္ကို) ျဖစ္ၿပီး ၎ႏွင့္ သမီးလီလီဝင္းႏွင့္ အႁမႊာ သမီးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ သီတာဝင္း၊ ေသာ္တာဝင္းတို႔ ထြန္းကားခဲ့သည္။ ေဒါက္တာေတာင္ႀကီးႏွင့္ တရားဝင္ျပတ္စဲျခင္းမရွိဘဲ ေဒၚခင္ေမ သန္းအားလက္ထပ္ခဲ့မႈေၾကာင့္ တပ္မေတာ္ဥပေဒျဖင့္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုက ဦးေနဝင္းအား ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ရာထူးမွဖယ္ရွားရန္ စီစဥ္ေန စဥ္အတြင္း ဝိဓူရသခင္ခ်စ္ေမာင္အပါအဝင္ အျခားႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား ဝိုင္းဝန္းတာျမစ္ခဲ့သျဖင့္ မျဖဳတ္ပစ္ခဲ့ရေပ။ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္တြင္ ေဒၚခင္ေမသန္းကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ေဒၚနီနီျမင့္ႏွင့္ လက္ထပ္ခဲ့သည္။ ေဒၚနီနီျမင့္ႏွင့္ သားသမီးမထြန္းကားခဲ့ေပ။ ယင္းေနာက္ ေဒၚနီနီျမင့္ႏွင့္ ကြာရွင္းၿပီးေနာက္ June Rose Bellamy ေခၚ အိမ္ေရွ႕စံ ကေနာင္မင္းသားႀကီး၏ျမစ္ ရတနာနတ္မယ္ႏွင့္ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၅ ရက္ေန႔ တြင္ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ခဲ့သည္။ ရတနာနတ္မယ္၏မိခင္မွာ လင္းပင္မင္းသားႀကီး၏ သမီးေတာ္ ထိပ္တင္မလတ္ျဖစ္ၿပီး ဖခင္မွာ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံသား အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး ဘြတ္ကီျမင္းပြဲဒိုင္ Mr. Herbert Bellamy ျဖစ္သည္။ ရတနာနတ္မယ္ႏွင့္ ဦးေနဝင္းသည္ သားသမီး မထြန္းကားခဲ့ေသာ္လည္း ရတနာနတ္မယ္၏ပထမအိမ္ေထာင္မွာ အီတာလ်ံလူမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕မွ ျမန္မာျပည္တြင္တာဝန္က် ေနေသာဆရာဝန္ျဖစ္ၿပီး ယင္းႏွင့္သားႏွစ္ေယာက္ရခဲ့သည္။ ရတနာနတ္မယ္ႏွင့္ တစ္ႏွစ္အၾကာတြင္ အိမ္ေထာင္ေရးၿပိဳကြဲကာ ေဒၚနီနီျမင့္ (ရန္ကုန္တကၠသိုလ္သမိုင္းသုေတသန ၫႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ေဟာင္း) ႏွင့္ ျပန္လည္ေပါင္းသင္းခဲ့သည္။ ယခုအခါ ရတနာနတ္မယ္သည္ အီ တလီႏိုင္ငံ၌ ျပန္လည္ေနထိုင္လ်က္ရွိသည္။ ထို႔ေနာက္ ၎အသက္ ၇၇ ႏွစ္တြင္ အသက္ ၂၅ ႏွစ္အရြယ္ ရခိုင္အမ်ိဳးသမီး ေဒၚၾကာဆန္အား လက္ထပ္ခဲ့ျပန္သည္။

ဦးေနဝင္းသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အာဏာ႐ွင္စနစ္ကို ထူေထာင္ကာ (၂၆) ႏွစ္တုိင္ လူထုအား နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ႏွိပ္ကြပ္ဖိႏွိပ္ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ကာ သံယံဇာတေပါႂကြယ္ဝ၍ လူသားအရင္းအျမစ္ဖြ႕ံၿဖိဳးေနေသာႏိုင္ငံေတာ္အား ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုႏိုင္ငံ စာရင္းဝင္ျဖစ္ေအာင္ ထူးခြၽန္ေျပာင္ ေျမာက္စြာ ေဆာင္ရြက္သြားခဲ့သည္။ သူ၏အာဏာသက္တမ္းတေလွ်ာက္ မည္ကဲ့သို႔ေသာစိန္ေခၚမႈမ်ိဳးႏွင့္ သူ႔အားဆန္႔က်င္သူမွန္သမွ်ကို လက္ဦးမႈယူကာ အကြက္က်က်ၿဖိဳခြင္းသြားႏုိင္ခဲ့သျဖင့္ ကမၻာ့အာဏာရွင္မ်ားကပင္ အံ့ၾသခဲ့ရေပသည္။

ဦးေနဝင္းသည္ ၈၈ အေရးေတာ္ပံုႀကီးေၾကာင့္ မဆလပါတီမွႏႈတ္ထြက္သြားရၿပီးေနာက္ ေခတၱတိမ္ျမႇဳပ္ေနခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ ၁၉၈၉ ခု ႏွစ္ မတ္လ ၂၇ ရက္ (၄၄) ႏွစ္ေျမာက္ေတာ္လွန္ေရးေန႔တြင္ စစ္ဝတ္စံုအျပည့္ဝတ္၍ တပ္မေတာ္ညစာစားပြဲတြင္ တပည့္လက္သားသြား ေလသူ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီးေစာေမာင္၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးသန္းေရႊႏွင့္ အျခားၾကည္းေရေလ တပ္မေတာ္ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕ႏွင့္ စားပြဲဝိုင္းတြင္အတူ ထိုင္ကာ လူထုအားရယ္သြမ္းျပေနပံုကို ပထမဆံုးေတြ႕ျမင္ခဲ့ရသည္။ တဖန္ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘလတြင္ အင္ဒိုနီးရွားသမၼတဆူဟာတိုထံ ေခတၱအလည္သြားၿပီးေနာက္ ေပ်ာက္ခ်င္းမလွ ေပ်ာက္သြားခဲ့ျပန္သည္။ ထို႔ေနာက္ ေဆးစစ္မႈခံယူရန္အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ စကၤာပူသို႔သြား ေရာက္ခဲ့သည္။ သူ၏ေနာက္ဆံုးျပည္ပခရီးစဥ္အျဖစ္ ထိုခရီးစဥ္၏သတင္းဓာတ္ပံုတြင္ ဇရာေထာင္း၍ ဖြတ္ဖြတ္ေၾကေနသည့္ သူ၏႐ုပ္သြင္၌ အတၱ၊ မာနတို႔ လံုးဝမက်ေသးေၾကာင္း ေပၚလြင္ေနသည္။

သူသည္ ပညာဉာဏ္နည္းၿပီး ေလာဘသကၠယႀကီးသူျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ သခၤါရတရားႏွင့္ ဆင္ျခင္တံုတရားကင္းမဲ့စြာျဖင့္ ဂမၻီရဆန္ဆန္ အယူသီးမႈမ်ားႏွင့္ လံုးေထြးရစ္ပတ္ေနျပန္သည္။ သူသည္ ဂဏန္းေဗဒင္အရ ‘၆’ဂဏန္းသမားျဖစ္ရာ ‘၉’ ဂဏန္းကို သူ႔ဘဝ၏ အေရးပါအရာ ေရာက္ေသာ က်ိဳးေပးဂဏန္းဟု မွတ္ယူထားထားပံုရသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေစာေမာင္ကို အာဏာသိမ္းခိုင္းစဥ္မွာပင္ ‘၉’ဂဏန္းသက္ေရာက္ေစရန္ ‘နဝတ’ ဟု အမည္ေပးခဲ့သည္။ (န=၇ + ဝ=၄ + တ=၇) ထို႔အျပင္ ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပုံႀကီးအား စက္တင္ဘာလ ၁၈ ရက္ေန႔တြင္ သူ ကိုယ္တုိင္တြက္ခ်က္၍ အာဏာသိမ္းခုိင္းသည္။ သူ႔အသက္ ၇၇ ႏွစ္တြင္ အသက္ ၉၉ ႏွစ္အထိ ဆြဲဆန္႔လိုသျဖင့္ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္ စက္ တင္ဘာလ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ မည္သည့္ႏိုင္ငံမွမထုတ္ေဝဘူးေသာ ၄၅ က်ပ္တန္ႏွင့္ ၉၀ က်ပ္တန္ ေငြစကၠဴကို ထုတ္ေဝခိုင္းခဲ့သည္။ တဖန္ သူ႔အသက္ ၉၀ တြင္ အသက္ ၉၉ ႏွစ္အထိဆြဲဆန္႔လိုသျဖင့္ အားလံုးေပါင္းလွ်င္ ‘၉’ ဂဏန္းက်ေရာက္ေသာ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၁ ရက္ ေန႔တြင္ ဆီဒိုးနားဟိုတယ္ႀကီး၌ သိကၡာရင့္ဝါႀကီးဆရာေတာ္ႀကီး (၉၉) ပါးကိုပင့္ေဆာင္ၿပီး ေဆြမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ မဆလေခတ္တပည့္ တပန္းမ်ား အပါအဝင္ ဧည့္သည္ေတာ္ (၅၀၄) ေယာက္ကိုဖိတ္ေခၚ၍ ဆြမ္းကပ္ခဲ့ျပန္သည္။ ေလာကီအစီအမံမ်ားျဖင့္ သူ႔အသက္ကို ၉၉ ႏွစ္ဆြဲဆန္႔ခဲ့ ေသာ္လည္း သူ႕ဆႏၵမျပည့္ဝဘဲ ၉၂ ႏွစ္သာ အသက္ရွည္ခဲ့ရသည္။ မည္သုိ႔ဆိုေစ ဓမၼပဒလာ “ပညာလည္းမရွိ၊ တည္ၾကည္ျခင္းလည္း မရွိေသာသူ၏ အႏွစ္တစ္ရာပတ္လံုး အသက္႐ွည္ျခင္းထက္ ပညာရွိ၍ ကမၼ႒ာန္း႐ႈေသာသူ၏ ၁ ရက္တာမွ် အသက္႐ွည္ျခင္းသည္ သာ၍ ျမတ္၏” ဟူေသာတရားစကားကို သူသည္ သိပံုမေပၚေခ်။

ယင္းေနာက္ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္က်င္းပျပဳလုပ္ေသာ သူ႔သမီးခင္စႏၵာဝင္း၏လက္ထပ္မဂၤလာ (၂၆) ႏွစ္ေျမာက္ အ ခမ္းအနားတြင္ သူ႔ကို မျမင္ခ်င္အဆံုး တဖန္ေတြ႕ရျပန္သည္။ သူတို႔၏ အလွ်ံပယ္ေကြၽးေမြးဧည့္ခံမႈႏွင့္ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးတူးကခုန္မႈမ်ားက ျမန္ မာျပည္တဝွမ္းတြင္ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးကာ ဆင္းရဲတြင္းနက္ေနေသာ ျပည္သူလူထု၏ ခံစားမႈေဝဒနာအေပါင္းကို ျပက္ရယ္မႈျပဳသကဲ့သို႔ ျဖစ္ ေနခဲ့ျပန္သည္။

ထို႔ေနာက္ ျမန္မာစစ္အာဏာ႐ွင္တို႔၏ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးဦးေနဝင္းသည္ သူ႔ထက္လက္ေစာင္းထက္ခဲ့ေသာ စစ္အာဏာရွင္လက္သစ္ ဗိုလ္ ခ်ဳပ္မွဴးႀကီးသန္းေရႊလက္ထက္၌ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ မတ္လ ၇ ရက္ေန႔တြင္ မေအာင္ျမင္ေသာ အာဏာသိမ္းရန္ၾကံစည္မႈျဖင့္ ဦးေနဝင္းအပါအဝင္ သူ၏အခ်စ္ဆံုးသမီးခင္စႏၵာဝင္း၊ ၎၏သားမက္ေအးေဇာ္ဝင္းႏွင့္ သူ၏ေျမးခ်စ္မ်ားျဖစ္သည့္ ေအးေနဝင္း၊ ေက်ာ္ေနဝင္း၊ ဇြဲေနဝင္းတို႔သည္ ဖမ္းဆီးအေရးယူခံရသည္။ ယင္းအမႈတြင္ ခင္စႏၵာဝင္းသည္ အတြင္းက်က်ပါဝင္ပတ္သက္ခဲ့သည္ဆိုေသာ္လည္း အစြပ္အစြဲခံ သူ႔ေယာက္်ား ႏွင့္ သားမ်ားေထာင္က်ခဲ့ရေသာ္လည္း ခင္စႏၵာဝင္းႏွင့္သူ႔ဖခင္ ဦးေနဝင္းတို႔မွာ အိမ္တြင္းအက်ယ္ခ်ဳပ္ခ်ခံရသည္။ တန္ခိုးအာဏာ တခ်ိန္က မည္မွ်ပင္ႀကီးထြားေစခဲ့ပါမူ တေန႔တြင္ တန္ျပန္ခံရၿပီး၊ မေကာင္းမႈစိတ္ျဖင့္ ျပဳလုပ္ခဲ့မႈအစုစုသည္ လွည္းဘီးသည္ ဝန္ကိုေဆာင္ေသာ ႏြား၏ ေျခရာသို႔ အစဥ္လိုက္သကဲ့သို႔ မေကာင္းမႈသည္ အစဥ္လုိက္သည္ကို သူသိရွိသြားမည္ထင္ပါသည္။

ဤသို႔ျဖင့္ စိတ္ဆင္းရဲ ကိုယ္ဆင္းရဲဘဝျဖင့္ ဦးေနဝင္းသည္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၅ ရက္ေန႔ သူ႔အသက ္၉၂ ႏွစ္တြင္ ေနာက္ဆံုးဇီဝိန္ခ်ဳပ္ သြားခဲ့ရေလသည္။ သြားေလသူ ဆရာ့ဆရာႀကီးဦးေနဝင္း၏အသုဘကို ႏိုင္ငံေတာ္စ်ာပနလုပ္ဖို႔ေဝးစြ နဝတစစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား မည္သူမွ် လာေရာက္ေမးျမန္မႈပင္ မျပဳခဲ့ၾကေခ်။ သူ၏နာေရးသတင္းကို အစိုးရက တရားဝင္ထုတ္ျပန္ေၾကညာမႈမျပဳခဲ့သည့္အျပင္ သူ၏နာေရးသ တင္းကို အစိုးရထုတ္သတင္းစာမ်ား၌ သူကြယ္လြန္ၿပီး (၃) ရက္အၾကာ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ၇ရက္ေန႔က်မွ စာေပစိစစ္ေရး၏ ျဖတ္ ေတာက္မႈျဖင့္ မိသားစုက ထုတ္ျပန္ခြင့္ရခဲ့သည္။

နာေရးသတင္းမွာ-

ဦးေနဝင္း (အသက္၉၃ႏွစ္) [၁၉၁၁ ခု၊ ေမလ၂၄ ရက္ေန႔ဖြား] အမွတ္ (၁၉) ေမခလမ္း၊ မရမ္းကုန္းၿမိဳ႕နယ္၊ ရန္ကုန္တုိင္းေန ေဒၚခင္ေမသန္း (ကြယ္လြန္) ၏ခင္ပြန္း၊ ဦးသိန္းၫႊန္႔၊ ဦးေငြစိုး၊ ဦးေအးေအာင္၊ လီလီဝင္း၊ သီတာဝင္း၊ ေဒါက္တာေသာ္တာဝင္း၊ ခင္စႏၵာဝင္း၊ ေၾကးမံုဝင္း၊ ၿဖိဳးေနဝင္းတို႔၏ဖခင္။ ေအးေနဝင္း၊ ေက်ာ္ေနဝင္း၊ ဇြဲေနဝင္းတို႔၏အဖိုးသည္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၅ ရက္ေန႔ နံနက္ ၇ နာရီ ၃၀ မိနစ္တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ၿပီး ကြယ္လြန္သူ၏ဆႏၵအရ သူ၏႐ုပ္အေလာင္းကို ေရေဝးသုႆန္၌ ေန႔လည္ ၁ နာရီ ၃၀ မိနစ္တြင္ မီးသၿဂႋဟ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း။ လုိက္ပါပို႔ေဆာင္သူမ်ား၊ သူ႔မက်န္းမမာစဥ္ႏွင့္ ေက်းဇူးရွင္ဖခင္၏ အသုဘအစီအစဥ္တြင္ ကူညီမႈေပးခဲ့ၾကသူမ်ားကို ေက်းဇူးတင္ရွိပါေၾကာင္း ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။
က်န္ရစ္သူမိသားစု။

မည္သုိ႔ဆိုေစ… ၉ ဂဏန္းကို ျမတ္ႏိုးစံုမက္လွေသာ သူ၏ေနာက္ဆံုးခရီး၌ ကား ‘၉’ စီး၊ မိသားစုဝင္ ‘၉’ ဦးျဖင့္ မလွမပပို႔ေဆာင္ခဲ့သည္ကို ေတြ႕ရ၍ တိုက္ဆိုင္မႈပင္ေလာ။ သို႔တည္းမဟုတ္ အာဏာရွင္တို႔၏ ေနာက္ဆံုးဇာတ္သိမ္းပိုင္းသည္ ဤသို႔ပင္ျဖစ္ခဲ့ရသည္ပါတကားဟု သံ ေဝဂရရွိေနမိပါေတာ့သည္။

Credit : Rohingya Blogger

Venus News ဂ်ာနယ္တြင္(လဝကဝန္ၾကီး)၏ ရုိဟင္ဂ်ာကိစၥတင္္ၿပခ်က္ကုိ ၿပန္လည္သုံးသပ္ၿခင္း

Venus News  ဂ်ာနယ္   လဝက ဝန္ၾကီး၏ တင္ၿပခ်က္ သမုိင္းအေထာက္အထား ႏွင္႔လုံ႔ ကြဲလြဲေနသည္ ကုိ  ေအာက္ ပါေဆာင္းပါးၿဖင္႔သုံးသပ္တင္ၿပပါသည္။Venus News ဂ်ာနယ္ စာမ်က္ႏွာကုိ ေအာက္ဆုံးတြင္ (စကင္)ဖတ္၍တင္ၿပထာယးပါသည္။

ရုိဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ ဘဂၤါလီလူမ်ဳိးသာ ရွိေၾကာင္း ၿပည္ေထာင္စု  လ၀က ၀န္ၾကီးက ေၿပာၾကား ခဲ႔ေသာ္ လည္း NDPD ပါတီမွ ကုိယ္စားလွယ္က ရုိဟင္ဂ်ာဆုိသည္မွာ မူဂ်ာဟစ္မတူဘဲ လြန္ခဲ႔ေသာ ႏွစ္ေပါင္း (၁၅၀၀) ေက်ာ္ ကတည္းက တည္ရွီခဲ႔ေသာ AD  ၈ ရာစုတြင္ ဟႏၵဴဘာသာ မွ အစၥလာမ္ ဘာသာသုိ႔ ကူးေၿပာင္း   ခဲ႔သူမ်ားၿဖစ္သည္ ဟုဆုိသည္။

သုိ႔ၿဖင္႔ေအာက္ပါေဆာင္းပါးကုိသုံးသပ္တင္ၿပပါသည္။

၁၁-ရာစု မတိုင္မီက အာရ္ကာန္(ရခိုင္)သမိုင္းအက်ဥ္း

ဆက္လက္ျပီး ပုိမုိ ေလ့လာလုိပါက  ဤေနရာတြင္ ကလိပ္လုိက္ပါ

 (၁)

ရခိုင္ျပည္သည္ ႏွစ္ေပါင္း ေထာင္ေက်ာ္ ကိုယ့္ထီးကိုယ့္နန္းျဖင့္ သီးျခားလြတ္လပ္စြာ တင့္တင့္ တယ္တယ္ ရပ္တည္လာခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျပည္၏ တုိးတက္မႈ၊ ဆုတ္ယုတ္မႈတို႔မွာ ရခိုင္ျပည္သူတို႔ အေပၚသာ မူတည္ခဲ့ သည္။ ႏွစ္ေပါင္း ေထာင္ေက်ာ္ေသာ ကာလအတြင္း ရခုိင္ျပည္၏ အဓိက လူမ်ိဳးႀကီး ႏွစ္ရပ္ျဖစ္ေသာ ရခိုင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ႏွင့္ ရိုဟင္ဂ်ာ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ တို႔သည္ ၿမိဳ၊ သက္၊ ဒိုင္းနက္၊ ခ်င္း၊ ခမိ စသည့္ လူမ်ိဳးစုတို႔ႏွင့္ အတူ မရွိအတူ၊ ရွိအတူ၊ ေအးအတူ၊ ပူအမွ်၊ တေရတည္းေသာက္ကာ တေလွတည္းစီးၿပီး တေျမတည္း၌ ပင္ ေနထိုင္လာခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံ့ဦးေဆာင္ မင္းတို႔သည္ ျပည္သူ တစ္ရပ္လံုး၏ ခိုင္မာေသာ ညီညြတ္မႈကို စုစည္းႏိုင္ခဲ့ တိုင္း ႏိုင္ငံ၏အရွိန္အ၀ါ ထြန္းေျပာင္ႏိုင္ေစခဲ့ၿပီး၊ ညီညြတ္မႈ ၿဖိဳခြဲေလတိုင္း ႏိုင္ငံ၏ ဂုဏ္ရည္ ေမွးမွိန္ခဲ့သည္။ ၁၅ – ရာစုမွ ၁၇ – ရာစုႏွစ္မ်ားသည္ ရခိုင္ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြါးေရး၊ လူမႈေရး၊ စစ္ေရး စသည့္နယ္ပယ္အားလံုးတြင္ တိုးတက္ခိုင္မာခဲ့ဘူးေသာ္လည္း ၁၇ – ရာစုေနာက္ပိုင္းတြင္ ႏိုင္ငံတြင္ ညီညြတ္မႈ ၿဖိဳခြဲခဲ့ေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံ့အင္အား တစတစ ယုတ္ေလ်ာ့လာကာ ဖရိုဖရဲ ျဖစ္ရရွာသည္။ ၁၆၆၆-ခုႏွစ္တြင္ စစ္တေကာင္းကို လက္လႊတ္ျခင္းခံရၿပီး ၁၇၈၄- ခုႏွစ္ အမရပူရဘုရင္ ဗဒံုမင္း၏ တိုက္ခိုက္မႈ ကို ခုခံႏိုင္စြမ္း မရွိရကာ၊ ရခိုင္လြတ္လပ္ေရး ဆံုးရံႈးရေလသည္။ လူေပါင္းႏွစ္သိန္းခန္႔ ေသဆံုးေလသည္။ ႏိုင္ ငံ့လူဦးေရ တ၀က္ေက်ာ္တို႔မွာ ျပည္တြင္းလံုၿခံဳမႈ မရွိသျဖင့္ စစ္တေကာင္း နယ္ ထဲသို႔ အလံုးအရင္းျဖင့္ ထြက္ ေျပး ခိုလံႈၾကသည္။

ဘုရင္ မဟာသမၼတႏွင့္ မိဖုရားမ်ား၊ မင္းညီမင္းသား၊ မင္းေဆြမင္းမ်ိဳး၊ မွဴးမတ္ဗိုလ္ပါႏွင့္ တကြ အေျမာက္စိန္ေျပာင္း လက္နက္ တစ္ေသာင္းေက်ာ္၊ ေသနတ္လက္နက္ တစ္ေသာင္းေက်ာ္၊ ေၾကးရုပ္ သံုးဆယ္ေက်ာ္၊ မိန္းမစိုး သံုးဆယ္ေက်ာ္၊ ပုဏၰားမ်ိဳးသန္႔ အိမ္ေထာင္စု ငါးရာေက်ာ္၊ တတ္သိပညာရွင္ ဟူသ ေရြ႕ကအစ ဆင္ျမင္း သံုးပန္႔ သံုးေသာင္းေက်ာ္ႏွင့္ မဟာမုနိ ရုပ္ပြါးေတာ္ကို သိမ္းယူသြားေလ သည္။ လက္ရဖမ္းယူသြားေသာ လူေပါင္း   ႏွစ္သိန္းေက်ာ္ေလသည္။၁ အႏွစ္ ၃၅၀ ေက်ာ္ ျပဳစု ပ်ိဳးေထာင္ လာခဲ့ေသာ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္သည္လည္း တစျပင္ ျဖစ္သြားေလသည္။ အႏွစ္ (၄၀) မွ်သာ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ေသာ ျမန္မာ ေလးၿမိဳ႕၀န္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလက္ေအာက္တြင္ ရခိုင့္ယဥ္ေက်းမႈ အေဆာက္အအံုႀကီး တစ္ခုလံုးသည္ ထြားထြား ညက္ ပ်က္စီးခဲ့ေလသည္။ ၁၈၂၅-ခုႏွစ္မွ ၁၉၄၈- ခုႏွစ္ထိ ၿဗိတိသွ်တို႔လက္ေအာက္တြင္ ကၽြန္ျပဳခံရၿပီး၊ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ျမန္မာျပည္ လြတ္လပ္ေရးရ ေသာအခါ ရခိုင္ျပည္သည္ ျမန္မာျပည္၏ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္ေနရျပန္သည္။

ေလးၿမိဳ႕၀န္ေခတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလႏွင့္ ၿဗိတိသွ် ေခတ္ဦးကာလတို႔တြင္ ပုန္ကန္မႈအခ်ိဳ႕ ေပၚေပါက္ ခဲ့ေသာ္ လည္း ၿပည္သူတစ္ရပ္လံုး၏ က်စ္လစ္ခိုင္မွာေသာ ညီညြတ္မႈအားျဖင့္ စနစ္တက် ေတာ္လွန္ မႈမ်ိဳး မဟုတ္ခဲ့ သျဖင့္ ေအာင္ျမင္မႈ မရရွိခဲ့ေခ်။ ၁၉၄၈-ခုေနာက္ပိုင္းတြင္လည္း ျပည္သူတစ္ရပ္လံုး၏ ညီညြတ္မႈကို စုစည္း ရန္ ေဆာင္ရြက္ရမည့္အစား၊ ပညာတတ္အမည္ခံ ရခုိင္အမ်ိဳးသား အခ်ိဳ႕သည္ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ၊ လူမ်ိဳးစြဲ၀ါဒ၊ အစြန္းေရာက္ အယူသည္း၀ါဒ တို႔ကိုသာ က်င့္သံုးလာခဲ့သည္။

(၂)

လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၊ လူစုတစ္စု၏ သမိုင္းကို ေဖ်ာက္ဖ်က္၍ မရစေကာင္းပါ။ အင္အားနည္းေသာ လူစု တစ္ခုကို အင္အား မ်ား ေသာ လူစုတစ္ခုက စစ္ႏိုင္၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျခားနည္း အမ်ိုဳးမ်ိဳးျဖင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ယဥ္ေက်း မႈ အယူ၀ါဒ မ်ား စိမ့္၀င္ေပ်ာက္ကြယ္ သြားေစႏိုင္ေသာ္ လည္း အဆို ပါျဖစ္စဥ္ သမိုင္းေၾကာင္းကို ဖံုးကြယ္ေဖ်ာက္ဖ်က္၍ မရႏုိင္ ေၾကာင္း ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး သမိုင္းမ်ားက သက္ေသထူထားၾကသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ခ်ိန္မွစ၍ သုေတသီအမည္ခံ၊ ပညာတတ္အမည္ခံ ရခိုင္အမ်ိဳးသား အခ်ိဳ႕သည္ ရိုဟင္ ဂ်ာတို႔၏ သမိုင္းမွန္ကို ဖံုးကြယ္ေဖ်ာက္ဖ်က္ရန္ အလို႕ငွာ- စာတမ္းအသြယ္သြယ္၊ ေဆာင္းပါးအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ စာေစာင္ အဖံုဖံု ေရးသားထုတ္ေ၀ၾကသည္။ လုပ္ႀကံဇာတ္လမ္းမ်ိဳးစံုကို ျပည္သူ တို႔ထံ ၀ါဒျဖန္႔ၾကသည္၊ အစိုးရ အဆက္ဆက္သို႔ တင္ျပ လာခဲ့သည္။ ရိုဟင္ဂ်ာတို႔၏ သမိုင္းမွန္ကို ျငင္းဆိုကာ -

(၁) ရခိုင္လူမ်ိဳးမွန္လွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ျဖစ္ရမည္။

(၂) အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ ရခုိင္ျပည္တြင္ မရွိခဲ့။

(၃) ယခုရွိေသာ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ားသည္-

(က) ၁၈၅၀ -ခုႏွစ္ လမ္းေဖာက္လုပ္ရန္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီမွ ေခၚသြင္းလာသူမ်ား၊

(ခ) ၁၈၅၆ -ခုႏွစ္ နယ္ခ်ဲ႕ၿဗိတိသွ်တို႔က လယ္ကူလီအျဖစ္ အသံုးျပဳရန္ ေခၚသြင္းလာသူမ်ား၊

(ဂ) ၁၈၈၀ -ခုေနာက္ပိုင္း ရာသီအလိုက္ စပါးရိတ္သိမ္းရန္လာၿပီး၊ မျပန္ဘဲ ေနထိုင္သူမ်ား၊

(ဃ) ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလက္ထက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ တံခါးမရွိ၊ ဓါးမရွိ ခိုး၀င္လာသူမ်ား၊

(င) ၁၉၄၂ -ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္း ခိုး၀င္လာသူမ်ား၊

(စ) ဖဆပလ အစိုးရက မဲရယူလို၍ ေခၚသြင္းလာသူမ်ား၊

(ဆ) ၁၉၇၁ -ခုႏွစ္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ေပၚေပါက္လာၿပီး၊ ျပည္တြင္းစီးပြါး ပ်က္ျပားသျဖင့္ အငတ္ေဘးမွ ေျပး ၀င္လာသူမ်ား။

(ဇ) ဟသာၤစီမံခ်က္ျဖင့္ ၀င္လာသူမ်ား၊

(စ်) ၈၈ -ခု ဒီမိုကေရစီ လႈပ္ရွားမႈတြင္ ၀င္ေရာက္လာသူမ်ား – သာျဖစ္ၾကသည္။

ထို႕ေၾကာင့္ ယင္းတို႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ တိုင္းရင္းသားမ်ားမဟုတ္၊ ဧည့္ႏိုင္ငံသားမ်ားသာ ျဖစ္တန္ရာသည္။

ဤကဲ့သို႔ အေျခအျမစ္မရွိ ေျပာဆိုေရးသား ၀ါဒျဖန္႔မႈမ်ားသည္ ရိုဟင္ဂ်ာ သမိုင္းမွန္ကို ေဖ်ာက္ဖ်က္ရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ား သာျဖစ္သည္။ မဟာဗမာ လူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒေအာက္တြင္ ျပားျပာ၀ပ္ခံေနရကာ ခရုဆံ ကၽြတ္ ဘ၀ ေရာက္ေနရလည္း ကိုေရႊ ရခုိင္ အမ်ိဳးသား သုေတသီ အမည္ခံ၊ ပညာတတ္ အမည္ခံတို႕က ရခိုင္ လူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒ၊ လူမ်ိဳးစြဲ၀ါဒကို အသက္သြင္း လာျခင္းပင္ ျဖစ္ေပသည္။

(၃)

ယခု ရိုဟင္ဂ်ာဟု ေခၚေသာ ရခိုင္ျပည္ရွိ မူဆလင္တို႔၏ သမိုင္းမွန္ကို ျပည္တြင္းျပည္ပ သမိုင္း သုေတသီ မ်ား၏ ေတြ႔ရွိ ခ်က္မ်ား၊ ခရီးသြားမွတ္တမ္း၊ ကိုယ္ေတြ႕မွတ္တမ္းမ်ား၊ သမုိင္းအေထာက္ အထားမ်ားကို ေလ့လာၾကည္ရႈပါက ကိုေရႊရ ခိုင္ အမ်ိဳးသားတို႔ ေရးသားေဖၚျပ၊ ၀ါဒျဖန္႔ခ်က္မ်ားႏွင့္ လားလားမွ်မတူေၾကာင္း ေတြ႔ရွိႏိုင္ေပသည္။ အစၥလာမ္ဘာသာ သည္ ၁၈၅၀ -ျပည့္ႏွစ္ထက္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္ ေစာစြာကပင္ ရခိုင္ျပည္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ေၾကာင္း ေအာက္ပါခိုင္ မာေသာ သမိုင္းမွတ္တမ္း အေထာက္အထားမ်ားအရ ေလ့လာသိရွိရပါမည္။

အစၥလာမ္ဘာသာသည္ ရခိုင္ျပည္ အပါအ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္၊ ၁၂၀၀ ခန္႔က စ၍ အုပ္စုလိုက္ လည္းေကာင္း၊ တစ္ဦးခ်င္းအားျဖင့္လည္းေကာင္း ျပန္႔ႏွံ႕၀င္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ အေစာ ဦးေရာက္လာသူမ်ားမွာ အာရပ္ လူမ်ိဳးမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

ေအဒီ ၇၀၀ ႏွင့္ ၁၅၀၀ ၾကားတြင္ အေနာက္တိုင္းမွ အာရပ္ကုန္သည္၊ ပါရွင္းကုန္သည္ ႏွင့္ ေရာမကုန္ သည္ တို႔သည္ မိမိတို႔ပင္ရင္းတိုင္း ျပည္မ်ားမွ ရြက္သေဘာၤျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပင္လယ္ကမ္းရိုးတမ္း ကိုလည္းေကာင္း၊ ယင္းကိုေက်ာ္ လြန္ကာ အေရွ႕ဖက္ တရုတ္ကမ္းေျခသို႔လည္းေကာင္း ကူးသန္း ေရာင္း ၀ယ္ေရးအတြက္ ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္။၂ အာရပ္ တို႔သည္ ပင္လယ္ ကူးသန္းသြားလာရာ၌ အေရးႀကီးေသာ ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕မ်ား၊ ကုန္သည္ေရာင္း၀ယ္ေရး စခန္း မ်ား၊ အခ်က္အခ်ာ က်ေသာ   ေနရာ၏တည္ေနပံု၊ မ်က္ႏွာျပင္အေနအထား၊ ေနထိုင္သည့္လူမ်ိဳးမ်ား၊ ထြက္ကုန္မ်ား အစရွိ သည္တို႔ကို စနစ္ တက် ေလ့လာသုေတသန ျပဳေလ့ရွိရာ- (၉) ရာစု အာရပ္ပထ၀ီ၀င္ ဆရာမ်ား၊ ခရီးသည္ မ်ား၊ သုေတသီမ်ား၏ မွတ္ တမ္းမ်ားတြင္ ရခိုင္ျပည္ႏွင့္ ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္း မြန္တို႔ နယ္ျဖစ္ေသာ ရာမည   ေဒသမ်ားအေၾကာင္းကို ေတြ႕ရွိႏိုင္ ေပသည္။၃ ရာခိုင္ရာဇ၀င္ မ်ားအရလည္း အာရပ္တို႔သည္ ေအဒီ (၈) ရာစုမွစ၍ ရခိုင္ျပည္သို႔ ေရာက္ရွိအေျခခ်ေနၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း ပါရွိပါသည္။ ရခိုင္ရာဇ၀င္ အေထာက္အထားမ်ားကို ကိုးကား၍ ၁၈၄၄ – ခုထုတ္ ဘဂၤလား ေအးရွာတိခ္ ဆုိဆိုင္ေအတီ ဂ်ာနယ္ ( Journel of the Asiatic Society of Bengal) တြင္ ေအာက္ပါ အတိုင္း ေရးသားေဖာ္ျပထားပါသည္။

“ရခိုင္ဘုရင္ မဟာတိုင္း စျႏၵမင္း (ေအဒီ ၇၈၈ – ၈၁၀) လက္ထက္တြင္ ရမ္းၿဗဲကၽြန္းအနီး အာရပ္ သေဘၤာ မ်ားစြာ ပ်က္ စီးခဲ့ေၾကာင္း၊ သေဘၤာသားမ်ားက ေသေဘးမွလြတ္ကာ နီးရာကမ္း ေျခ ေဒသျဖစ ေသာ ရမ္းၿဗဲကၽြန္းသို႔ ၀င္ေရာက္ခိုလံွဳခဲ့ ေၾကာင္း၊ ရခိုင္ဘုရင္ ၾကားသိေသာအခါ ယင္း တို႔အား ေကာင္းမြန္စြာ ျပဳစုဧည့္ခံၿပီး လယ္ယာေျမမ်ားေပး ကာ အေျခတ က်ေနထိုင္ခြင့္ ေပးခဲ့ ေၾကာင္း” ပါရွိသည္။၄ ေအဒီ ၁၈၇၉ ခုထုတ္ ၿဗိတိသွ်ဘားမားေဂဇက္ (British Burma Gazetters) ကို ကိုးကား၍ အာရ္ဘီ စမတ္ (R. B. Smart) ကလည္း “ေအဒီ ၇၈၈ – ခုႏွစ္တြင္ မဟာတိုင္း စျႏၵမင္း သည္ ရခိုင္ထီးနန္းကို ဆက္ခံခဲ့ေၾကာင္း၊ ၄င္းသည္ ယခင္ ရာမ၀တီ ၿမိဳ႕ေဟာင္းကို ၿမိဳ႕သစ္တည္ ေထာင္ကာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၂ ႏွစ္တိုင္ စိုးစံခဲ့ေၾကာင္း၊ ယင္းမင္းလက္ထက္တြင္ ရမ္းၿဗဲကၽြန္းအနီးတြင္ သေဘၤာမ်ားစြာ ပ်က္ခဲ့ေၾကာင္း၊ သေဘၤာသားမ်ားမွာ မဟာေမဒင္ ဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၾက ေၾကာင္း၊ ယင္းတို႔ကို ရခိုင္ျပည္မသို႔ ပို႔ကာ ေက်းရြာမ်ားတြင္ အတည္တက် ေနရာခ်ထားေပးေၾကာင္း” စစ္ေတြေဂးဇတ္ (Akyab Gazette) တြင္ ေရးသားထားသည္။၅ ျမန္မာႏုိင္ငံ သမိုင္းေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ျဖစ္ခဲ့ေသာ ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ကလည္း- ျမန္မာႏိုင္ငံ ပင္လယ္ဆိပ္ခံၿမိ္ဳ႕မ်ားျဖစ္ေသာ ေက်ာက္ျဖဴ၊ ပုသိမ္၊ သန္လ်င္၊ မုတၱမ၊ ၿမိတ္ စသည္တို႔တြင္ အလားတူ သေဘၤာမ်ား ပ်က္ျပားျခင္းဆိုင္ရာ အၾကာင္းအရာ မ်ား အခ်ိန္ကာလ ေစာစြာကပင္ ရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ မြန္-ျမန္မာ ရာဇ၀င္မ်ားႏွင့္ အခ်ိဳ႕ ေသာ ဘုရားသမိုင္း မ်ားတြင္ သေဘၤာပ်က္ စစ္သား မ်ားအၾကာင္း ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႔ရွိရေၾကာင္း – ၁၉၆၁ -ခု ႏွစ္တြင္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ၊ နယူးေဒလီၿမိဳ႕၌ က်င္းပခဲ့ ေသာ အာရွသမိုင္း ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲတြင္ တင္ျပေသာ “ျမန္မာႏုိင္ငံ သို႔ အစၥလာမ္သာသနာ၀င္မ်ား ၀င္ေရာက္ လာပံု (ေအဒီ ၁ရ၀၀)” စာတမ္းတြင္ ေရးသားထားပါသည္။

ရခိုင့္သမိုင္းမ်ားအရ – တိုင္းစျႏၵမင္းလက္ထက္ ေ၀သာလီသည္ အထူးစည္းကားခဲ့ေၾကာင္း၊ ႏွစ္စဥ္ သေဘၤာအစီး တစ္ ေသာင္းေက်ာ္ ေ၀သာလီသို႔လာေရာက္ ကုန္သြယ္မႈျပဳခဲ့ေၾကာင္း၊ ေ၀သာလီသည္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ ကမ္းေျခ တြင္ အေရးပါေသာ ကုန္သြယ္စခန္းတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရ ပါသည္။၆ ဂ – ရာစုတြင္း တရုတ္ခရီးသည္တို႔၏ မွတ္ တမ္းမ်ားအရလည္း – ဘဂၤလားႏွင့္ ေ၀သာလီ တြင္ အာရပ္ႏွင့္ မိုးလူမ်ိဳးပိုင္ သေဘၤာမ်ားစြာ ေတြ႕ရွိေၾကာင္း ပါရွိသည္။ အာရပ္ႏွင့္ ပါရွန္းသမိုင္း အေထာက္အထားမ်ားအရလည္း အိႏိၵယသမုဒၵရာကို “အာရပ္ေရကန္” ဟုေခၚဆို ရေလာက္ ေအာင္ အိႏိၵယသမုဒၵရာတြင္ အာရပ္သေဘၤာမ်ား ဥဒဟို သြားလာခဲ့ေၾကာင္း ပါရွိသည္။၇ ဆရာဦးၾကည္က လည္း ၈ -ရာ စုအတြင္းက ပုဂံဘုရင္ ပိတ္သံုမင္းလက္ထက္ သထံု၊ မုတၱမ ေဒသမ်ားသို႔ အာရပ္ကုန္ သည္မ်ားေရာက္ရွိ ၀င္ထြက္ သြားလာေလ့ရွိခဲ့သည္ကို သကၠရာဇ္ ၈၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က ေရးသားထား ေသာ အာရပ္မွတ္တမ္းမ်ားမွ သိရေၾကာင္း၊ အာရပ္သေဘၤာမ်ားသည္ အေနာက္ဖက္ ဒမတ္စကတ္ကၽြန္းမွ အေရွ႕အိႏိၵယ ကၽြန္းစုမ်ားႏွင့္ တရုတ္ျပည္ မႀကီးအထိ ခရီးေပါက္ေရာက္ေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ေဖၚျပထားသည္။၈

သို႔ျဖစ္ရာ ထိုေခတ္ထိုအခါက ပင္လယ္ ကူးသန္းသြားလာခဲ့ေသာ ရြက္သေဘၤာမ်ားမွာ ယခုေခတ္ကဲ့သို႔ ေခတ္မီ စက္ ကရိယာ မ်ားျဖင့္ ခုတ္ေမာင္းႏိုင္ခဲ့သည္ မဟုတ္ေခ်။ မိုးေလ၀သ အခ်က္ျပ ေရဒါစက္မ်ားလည္း မရွိခဲ့ေခ်။ သာမန္ ရြက္သေဘၤာမ်ားသာ ျဖစ္ခဲ့ရာ – ရာသီဥတု အေျခအေန ဆိုးလွ်င္ဆိုးတိုင္း ခံခဲ့ရသည္။ အထူးသျဖင့္ ဘဂၤလား ပင္လယ္ေအာ္သည္ မိုးတြင္းအခ်ိန္ကာလမ်ား၌ ရာသီဥတု အေျခအေနသည္ အလြန္ဆိုးရြားေလ့ရွိရာ ဘဂၤလား ပင္လယ္ ကမ္းေျခတြင္ ပင္လယ္ကူးသေဘၤာမ်ား ေျမာက္ ျမားစြာတို႔မွာ ကံဆိုးမိုးေမွာင္ က်ႏိုင္ၿပီး၊ သေဘၤာသား မ်ားစြာတို႔မွာ သက္ဆံုးရွာေပမည္။ ႏွစ္စဥ္ သေဘၤာအစီး ေသာင္း ေက်ာ္ ၀င္ထြက္ေလ့ရွိေသာ ေ၀သာလီ အနီးတ၀ိုက္ တြင္ ႏွစ္စဥ္ သေဘၤာပ်က္ ကိစၥမွာ နည္းလွမည္ မဟုတ္ေပ။ တိုင္စျႏၵားမင္းလက္ထက္၌သာ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ေသာ္ လည္း ၄င္းထက္ေစာစြာ မရွိခဲ့ဟူလည္း မဆိုႏိုင္ေပ။ ၄င္းေနာက္ ပိုင္းတြင္လည္း မရွိခဲ့ဟု အတတ္မေျပာႏိုင္ေပ။

မည္သို႔ပင္ဆိုေစကာမူ အေရအတြက္မ်ားျပားေသာ သေဘၤာပ်က္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီး ေျမာက္ျမားစြာေသာ သေဘၤာသား မ်ား၊ ကုန္သည္မ်ား၊ ခရီးသည္မ်ား၊ စစ္သားမ်ားသည္ နီးရာကမ္းေဘး သက္ေဘးလြတ္ေအာင္ ခိုလံွဳခဲ့ရသည္။ ယင္းတို႔ အား မင္းႏွင့္တကြ ျပည္သူတို႔က လိုေလးေသးမရွိေအာင္ ျပဳစု ေစာင့္ေရွာက္ ကူညီခဲ့သည္ သာမက၊ အေျခခ်ေနႏိုင္   ေအာင္ လယ္ေျမေပးကာ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သည္။

ဤ သို႔ျဖင့္    ေအ ဒီ ၇၀၀ ေက်ာ္မွစ၍ အေရအတြက္ မနည္းလွေသာ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ေၾကာင့္ ေရာက္ရွိလာသူ သေဘၤာသား အာရပ္မူဆလင္မ်ားသည္ ရခိုင္ျပည္၌ အေျခစိုက္ေနထိုင္ရင္း – ေဒသခံ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ အိမ္ေထာင္ သားေမြး ျပဳလာၾကသည္။ ယင္းတို႔၏ ဇနီးမယားမ်ားအား အစၥလာမ္ဘာသာသို႔ သြတ္သြင္းၿပီး ယင္းတို႔၏ သားသမီး၊ ေျမးျမစ္တီကၽြတ္ တို႔မွာ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ မူဆလင္မ်ား ျဖစ္လာၾကသည္။ တနည္းအားျဖင့္ ေနာင္တြင္ ရိုဟင္ဂ်ာ ဟု ေခၚထြင္မည့္ လူမ်ိဳးမ်ား၏ မ်ိဳးဆက္စသည္ ရခိုင္ျပည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ေအဒီ ၇၀၀ ေက်ာ္မွစ၍ စတင္ေပၚ ေပါက္ အေျခစိုက္ လာခဲ့ေလသည္။

ပါရွန္ႏွင့္ အာရပ္ကုန္သည္တို႔မွာ ပင္လယ္ေရေၾကာင္း ကူးလူးသြားလာရင္း အခ်က္အခ်ာက်ေသာေဒသမ်ားႏွင့္ ကမ္း သာယာအရပ္မ်ားတြင္ ေရာင္း၀ယ္ေရးစခန္းမ်ားျပဳလုပ္ကာ အေျခခ်ေနထိုင္လာခဲ့သည္။ အလားတူ ရခိုင္ျပည္အပါအ ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေရာင္း၀ယ္ေရးစခန္းမ်ား၌လည္း ပါရွန္ႏွင့္ အာရပ္ကုန္သည္တို႔သည္ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့သည္။၉ ထို႔ ျပင္ ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းႏွင့္ ျမန္မာ့ပင္လယ္ကမ္းရိုးတန္းတေလွ်ာက္ အစၥလာမ္ဘာသာ ဒါရ္ဂါ (ေခၚ) သူေတာ္စင္မ်ား၏ ဂူဗိမာန္မ်ားက သေဘၤာသားမ်ား၊ ကုန္သည္မ်ား အျပင္ သူေတာ္စင္တို႔ကလည္း   ေရာေႏွာ၀င္ေရာက္   ေနထိုင္ လာခဲ့ ေၾကာင္း သက္ေသခံေနသည္။၁၀

ဥေရာပလူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဗဲေတမာ (Varthema)၊ ဘာဘ႔ို(စ) (Barbose)၊ ဆီဇာ ဖဲဒရိဒ္ (Caesar Frederide)၊ ရဲလ(ဖ) ဖီတ္(ရွ) (Ralph Fitch) ႏွင့္ ေပၚတူဂီလူမ်ိဳးမ်ား၏ ေရးသားခ်က္မ်ားအရ ဘဂၤလားကမ္းေျခေဒသမ်ားတြင္ မူဆလင္ကုန္သည္ အေျမာက္အျမား အေျခစိုက္ေနထိုင္လ်က္ရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ အမ်ားအားျဖင့္ အာရပ္လူမ်ိဳး မ်ားျဖစ္ၾက   ေၾကာင္း၊ မူဆလင္မ်ားက စစ္တေကာင္းကို သိမ္းသြင္းႏိုင္ခဲ့ေသာ ေအဒီ ၁၃၃၈ – ခု မတိုင္မီကပင္ မူဆလင္ေျမာက္ ျမားစြာတို႔သည္ စစ္တေကာင္းႏွင့္ ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းအထိ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနထိုင္ခဲ့ေၾကာင္း   ေရးသားေဖာ္ျပ ထား   သည္ကို ေတြ႔ရွိ ရပါသည္။၁၁

သို႔ျဖစ္ရာ သမိုင္းသုေတသီပညာရွင္မ်ား၏ ေရးသားျပဳစုထားေသာ မွတ္တမ္းမ်ားအရ အစၥလာမ္ဘာသာသည္ ရခိုင္ ျပည္အပါအ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္ ၁၂၀၀ ခန္႔မွစ၍ ေရာက္ရွိ အေျခခ်ေန ထိုင္ခဲ့ၾက ေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ အေစာဦးေရာက္လာသူမ်ားမွာ အာရပ္၊ မိုးႏွင့္ ပါရွန္လူမ်ိဳးျဖစ္ၾကသည္။ ယင္းတို႔သည္ မိမိတို႔ ၏ ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမႈထံုးစံ၊ အစၥလာမ္ဘာသာအယူ၀ါဒ၊ က်င့္စဥ္တို႔ႏွင့္အတူ ေဒသခံ မ်ားႏွင့္ေရာေႏွာေပါင္း သင္း အေျခစိုက္ေနထိုင္လာခဲ့ေသာ ေအဒီ ၇၀၀ ေက်ာ္မွစ၍ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀၀ ေက်ာ္အတြင္း ေဒသခံအယူအဆ အေလ့အထ တို႔ပါ ေရာေႏွာပါ၀င္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈသစ္တစ္ရပ္ကို ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္လာခဲ့သည္။ ယင္းသို႔ျဖင့္ ေအဒီ ၁၄ – ရာစု မတိုင္ မီကစ၍ ရခိုင္ဗုဒၶဘာသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကားတြင္ ဦးေရမနည္းလွေသာ ခိုင္မာေတာင့္တင္းသည့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း တစ္ရပ္သည္ ရခိုင္ျပည္၌ ေပၚထြန္းလာခဲ့သည္။

(၄)

ေအဒီ ၁၅ – ရာစုသို႔ ေရာက္ေသာအခါ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ား အလံုးအရင္းျဖင့္ ၀င္ေရာက္လာရန္ အေၾကာင္းတရား က ဖန္တီးလာသည္။ ယင္းမွာ အင္း၀ မင္းေခါင္၏ တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ ရခိုင္ဘုရင္ နရမိတ္လွသည္ ဘဂၤလား ေဂါ့ဘု ရင္ထံ ခိုလံွဳခဲ့သည္။ ၄င္းသည္ ေဂ့ါတြင္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၄ – ႏွစ္ ေနထိုင္ခဲ့ရၿပီး၊ ေဂါ့ ဆုလ္တန္၏ စစ္သည္ အကူအညီျဖင့္ ရခိုင္ထီးနန္းကို ျပန္လည္ ဆက္ခံႏိုင္ခဲ့သည္။ ေဂါ့ဘုရင္ မူဟာမတ္ ရွားသည္ ၁၄၂၉ – ခုႏွစ္တြင္ စစ္သူႀကီး ၀လီခန္ ဦး စီးေသာ စစ္သည္အင္အား ေသာင္းေက်ာ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ၁၄၃၀ – ခုႏွစ္တြင္ စစ္သူႀကီး စန္ဒီခန္ ဦးစီးေသာ ထိုထက္ မ်ားျပားေသာ စစ္သည္အင္အားရွိသည့္ စစ္တပ္ကိုလည္းေကာင္း ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ဤစစ္သည္မ်ားသည္ နရမိတ္လွ အား ရခိုင္ထီးနန္းကို ျပန္လည္ရယူေစခဲ့ၿပီး – ဘဂၤလားသို႔ ျပန္သြားျခင္းမျပဳဘဲ၊ ေျမာက္ဦးတ၀ိုက္တြင္ အေျခစိုက္ ေန ထိုင္လာခဲ့ၾကသည္။ ယင္းတို႔အား ရခိုင္ဘုရင္ ရာထူးႀကီးငယ္ေပးကာ မင္းမွဴးထမ္းေစခဲ့သည္။ ဤစစ္သည္မ်ားမွာ အမ်ားအားျဖင့္ တူရကီမ်ိဳးႏြယ္မ်ား၊ ပါရွန္မ်ားႏွင့္ အာဖဂန္ ပထန္လူမ်ိဳး မူဆလင္ဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

(၅)

ရခိုင္ဘုရင္ နရမိတ္လွသည္ ေဂ့ါဘုရင္ ဆုလ္တန္၏ စစ္သည္အကူအညီျဖင့္ ဘုရင္ျပန္ျဖစ္လာၿပီး ၁၄၃၀ – ခုႏွစ္တြင္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ကို တည္ေထာင္သည္။ “ပါရွန္ဘာသာစကားကို ရံုးသံုးဘာသာအျဖစ္ ျပ႒ာန္းလိုက္သည္။” ကလီမာ ပါေသာ ဒဂၤါးမ်ားကိုသြန္လုပ္ အသံုးျပဳလာရသည္။ ၄င္းအပါအ၀င္ ေနာင္ဆက္ခံေသာ မင္းအမ်ားအျပားမွာ မူလ သကၠတ၊ ပါဠိ အမည္မ်ားအျပင္ မူဆလင္ ဘြဲ႕အမည္မ်ားကို ခံယူခဲ့သည္။ နန္းတြင္းစီရင္အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ႏွင့္ နန္းခန္းနန္း နား တို႔မွာ ေဒလီႏွင့္ ေဂ့ါရွိ မူဆလင္ ပံုစံအတိုင္း ေျပာင္းလဲလိုက္သည္။ သို႔ျဖစ္ရာ ရခိုင္ဘုရင္အေနျဖင့္ အဆိုပါအ တြက္ အတတ္ပညာရွင္မ်ား၊ အသိပညာရွင္မ်ား၊ တရားသူႀကီးမ်ား၊ ပညာရွိအမတ္မ်ား၊ အႏုဗိသုကာ ပညာရွင္မ်ား၊ လက္မႈပညာရွင္မ်ား လိုအပ္လာသည္။ သို႔ေၾကာင့္ ဘဂၤလားမွ ေျမာက္မ်ားစြာေသာ မူဆလင္ တတ္သိပညာရွင္မ်ား ႏွင့္ လက္မႈပညာရွင္တို႔မွာ ေတာ္ရာတန္ရာ ရာထူးရာခံမ်ားျဖင့္ ခ်ီျမွင့္ျခင္းခံရကာ အေျခခ်ေနထုိင္ လာၾကသည္။

သမိုင္းပါရဂူ ေဒါက္တာ ေအနာမုလ္ေဟာက္ႏွင့္ သုေတသီ အဗၺဒူလ္ေကာ္ရိမ္ တို႔၏ အဆိုအရ – မင္းေစာမြန္ (နရမိတ္ လွ) ရခိုင္ထီးနန္း ျပန္လည္ရရွိသည္ေန႔မွစ၍ ၀န္ႀကီးမ်ား၊ မွဴးမတ္ဗိုလ္ပါမ်ား၊ သမားေတာ္မ်ား၊ တရားသူႀကီးမ်ား၊ စစ္သည္မ်ား၊ ကုန္သည္မ်ား၊ ေစ်းသည္မ်ား၊ အလုပ္သမားမ်ား စသည္ျဖင့္ ေျမာက္ျမားစြာေသာ မူဆလင္ မင္းမွဴးထမ္း တို႔သည္ ရခိုင္ျပည္သို႔ ၀င္ေရာက္လာၿပီး ကာလၾကာေသာအခါ သာမန္အရပ္သားမ်ားၾကား စိမ့္၀င္သြားေလေၾကာင္း ဆိုထားပါသည္။၁၂

စစ္တေကာင္းကို မူဆလင္တို႔က ၁၃၃၈ – ခုႏွစ္မွ ၁၅၃၈ – ခုႏွစ္ထိ ထိန္းသိမ္းႏိုင္ခဲ့ၿပီး၊ ၁၅၃၈ – ခုႏွစ္မွ ၁၆၆၆ – ခုႏွစ္ ထိ စစ္တေကာင္းသည္ ရခိုင္ပိုင္နက္ျဖစ္ခဲ့ျပန္သည္။ ဤႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ ကာလအတြင္း စစ္ တေကာင္းႏွင့္   ေျမာက္ဦးေနျပည္ေတာ္သည္ အိမ္ဦးႏွင့္ ၾကမ္းျပင္အလား ျဖစ္ခဲ့ရေလသည္။ စီးပြါးကုန္သြယ္မႈမွအစ တစ္ ဖက္ႏွင့္ တစ္ဖက္၊ တစ္နယ္ႏွင့္တစ္နယ္ ဥဒဟို သြားလာမႈမ်ားရွိခဲ့သည္။ ဤအေတာ္အတြင္း မူဆလင္ ေျမာက္မ်ားစြာတို႔သည္ စစ္တ ေကာင္းမွ ရခိုင္ေဒသအႏွံ႔သို႔ ျပန္႔ႏွံ႕ေနထိုင္လာၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ မင္းေနျပည္ေတာ္ျဖစ္ေသာ ေျမာက္ဦးသို႔ လာေရာက္ အေျခစိုက္လာသည္။ နန္းတြင္းနန္းျပင္တြင္ မူဆလင္တို႕ၾသဇာ တိုးပြားလာသည္။၁၃

ရခိုင္ျပည္ရွိ အာရပ္၊ ပါရွန္၊ ပထန္တို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းလာခဲ့ေသာ မူဆလင္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ စစ္တေကာင္းမူဆလင္ တို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ား ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္လာသည္။

ေအဒီ ၁၆ – ရာစုေႏွာင္းပိုင္းမွ ၁၇ – ရာစု အလယ္ပိုင္းကာလသည္ ဘဂၤလားတြင္ ႏိုင္ငံေရးမတည္မၿငိမ္ ျဖစ္ခဲ့ေသာ ကာလျဖစ္သည္။ အာဖဂန္ ပထန္တို႔၏ၾသဇာ တစတစ ယုတ္ေလ်ာ့လာၿပီး၊ မဂိုတို႔၏ၾသဇာ တျဖည္းျဖည္း ႀကီးထြားလာ သည္။ ယင္းေၾကာင့္ ဘဂၤလားရွိ ပထန္ တတ္သိပညာရွင္မ်ားႏွင့္ မင္းမွဴးထမ္း ေျမာက္ျမားစြာတို႔မွာ အေရွ႕ဖက္သို႔ ထိမ္းေရွာင္လာေလသည္။ ယင္းတို႔အနက္မွ အခ်ိဳ႕မွာ ေျမာက္ဦးေနျပည္ေတာ္သို႔ လာေရာက္ခိုလွံဳကာ အေရးႀကီး ေသာ ရာထူးမ်ားတြင္ ၀င္ေရာက္ ခစားလာသည္။၁၄ ထို႔ျပင္ ဘဂၤလားအား မဂိုအင္ပါယာသို႔ သိမ္းသြင္းလိုက္ေသာ အခါ ေဂ့ါစစ္သည္မ်ားႏွင့္ တိုင္းသူျပည္သားမ်ားစြာတို႔မွာ စစ္ေဘးဒဏ္ေၾကာင့္ ထြက္ေျပးထိမ္းေရွာင္လာရင္း ရခိုင္ပိုင္နယ္ ေျမမ်ားသို႔ ၀င္ေရာက္ခိုလံွဳ ေနထိုင္လာခဲ့ၾကသည္။ ယင္းေၾကာင့္ ၁၇ – ရာစု အေစာပိုင္းတြင္ ရခိုင္ျပည္ မူဆလင္ဦးေရ ပိုမိုတိုးပြါးလာကာ အစၥလာမ္ဘာသာႏွင့္ မူဆလင္ယဥ္ေက်းမႈသည္လည္း ပိုမိုထြန္းကားလာခဲ့သည္။

(၆)

ရခုိင္ျပည္တြင္ မူဆလင္အင္အား တိုးပြါးလာေစေသာ အျခားအေၾကာင္းတစ္ရပ္မွာ ၁၇ – ရာစုတြင္ ဘဂၤလားပင္လယ္ ေအာ္ အေရွ႕ပိုင္းသို႔ ေပၚတူဂီမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ၁၇ – ရာစု အေစာပိုင္းကာလ မွစ၍ ေပၚတူဂီ တို႔ သည္ ဘဂၤလားႏွင့္ ရခိုင္ကမ္းေျခသို႔ ေရာက္ရွိေနၿပီးျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္က ေပၚတူဂီ တို႔သည္ ေရေၾကာင္းအတတ္ပညာ၊ ေခတ္မီလက္နက္ပညာ ႏွင့္ ခံတပ္တည္ေဆာက္မႈ အတတ္ပညာတို႔ကို ပို၍ ကၽြမ္း က်င္စြာ တတ္ေျမာက္ၾကသည္။ ရခိုင္တို႔က ေပၚတူဂီတို႔အား ကုန္ကူးခြင့္ ေပးျခင္းအားျဖင့္ မိမိတို႔အ က်ိဳး ျဖစ္ ထြန္းလိမ့္မည္ဟု ျမင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယင္းတို႔အား ကုန္ကူးခြင့္ႏွင့္ သေဘၤာမ်ား ရပ္နားေဆာက္ လုပ္ခြင့္ကို ေပးခဲ့သည္။ ေပၚတူဂီတို႔၏ အဓိက စီးပြါးေရး လုပ္ငန္းမွာ ကၽြန္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးပင္ျဖစ္သည္။ ရခိုင္တို႔ သည္ ေပၚတူဂီတို႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းၿပီး၊ စစ္ဒဏ္ေၾကာင့္ အင္ အား ယုတ္ေလ်ာ့ေနေသာ ဘဂၤလားတြင္ ပင္လယ္ ဓါးျပတိုက္လုပ္ငန္းကို စတင္ေတာ့သည္။ ဓါးျပတိုက္သည္ဆိုရာ၌ ဥစၥာပစၥည္းကို တိုက္ယူရံုသာ မဟုတ္ဘဲ၊ ေတြ႕ရာလူတိုင္း လက္ရဖမ္းဆီး ခ်ဳပ္ေႏွာင္ သယ္ေဆာင္ယူလာကာ လူ႔သ မိုင္းတြင္ အရက္စက္ဆံုး၊ အဆိုး၀ါးဆံုး၊ ယုတ္မာဆံုးေသာ ကၽြန္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရး ျပဳလုပ္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ဖမ္း ဆီးရမိေသာ ကၽြန္မ်ားအနက္ အတတ္ပညာရွင္မ်ား၊ လက္မႈပညာရွင္မ်ားကို ရခိုင္ဘုရင္အားေပးကမ္းၿပီး၊ က်န္ကၽြန္မ်ား ကို ကၽြန္ေဈးကြက္တြင္ ေရာင္းခ်သည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ ရခိုင္နယ္မ်ားတြင္ အတင္းအဓၶမ အေျခခ်ေနထိုင္ေစကာ လယ္ယာစိုက္ခင္း၊ ပ်ိဳးခင္းမ်ားတြင္ ကိုင္းေစသည္။၁၅ ယင္းသို႔ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာခဲ့ရာတြင္ ဟိႏၵဴလူမ်ိဳးမ်ားအျပင္ မူဆလင္မ်ားလည္း မ်ားစြာပါ၀င္ခဲ့သည္။ ဆယိဒ္စစ္စစ္မ်ား၊ ဆယိဒ္အႏြယ္ဖြားမ်ားလည္း ပါ၀င္ခဲ့သည္ဟု ၁၇ – ရာစု၏ ထင္ရွားေသာ သမိုင္းသုေတသီ တစ္ဦးလည္းျဖစ္၍ ေပၚတူဂီ၊ ေမာဂ္တို႔ ေသာင္းက်န္းမႈကို မ်က္ျမင္ကိုယ္ေတြ႕ျဖစ္ေသာ ရွီဟာဘ္အြဒၵိန္း တာလီရွ္ (Shihabuddin Talish) က ဆိုထားသည္။၁၆ စယိဒ္ဆိုသည္မွာ တမန္ေတာ္ မူဟာမတ္ (စြ)၏ အမ်ိဳးအႏြယ္မ်ားမွ ဆင္းသက္လာသူမ်ားကို ေခၚဆိုသည္။၁၇

ယင္းသို႔ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာသူမ်ားေၾကာင့္ ရခိုင္နယ္တြင္ မူဆလင္ဦးေရ တိုးပြါးလာခဲ့သည္။ ၿဗိတိသွ်လူမ်ိဳး ဖဲယား က-ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာေသာ မူဆလင္ဦးေရသည္ ရခိုင္ျပည္လူဦးေရ၏ ၁၅ % ခန္႔ ရွိလိမ့္မည္ဟု ခန္႔မွန္းခဲ့သည္။၁၈

(၇)

ရခိုင္ျပည္တြင္ ျပင္ပမွေရာက္လာေသာ မူဆလင္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ယင္းတို႔၏ သားမယားမ်ားသာ အစၥလာမ္ဘာသာကို ကိုးကြယ္ေနသည္ မဟုတ္ဘဲ၊ ဟိႏၵဴဘာသာ၀င္အခ်ိဳ႕လည္း အစၥလာမ္ဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းလာၾကသည္။ ထို႔အျပင္ ဗုဒၶဘာသာကို အစဥ္တစိုက္ ကိုးကြယ္ေနၾကၿပီးသူမ်ားလည္း အစၥလာမ္သို႔ ကူးေျပာင္းကိုးကြယ္မႈမ်ား ရွိခဲ့သည္။ ဤအ ေၾကာင္းကို ရခိုင္မဟာရာဇ၀င္ ဇာတ္ေတာ္ႀကီးတြင္ “သကၠရာဇ္ ၈၈၇ ခုႏွစ္ ကိုးဆက္ေျမွာက္ေသာ ဇယတၱ မင္းေစာမြန္ လက္ထက္၌ ရုမ္ ပါသွ်ားမင္း၏ သန္အမတ္ႀကီး ကာဒီ၊ မူသွ်ာ၊ ေဟာ္ႏုမ်ာတို႕သည္ ႏိုင္ငံေတာ္၌ မဟာမတ္ဒန္ သာသနာ စည္ပင္ ျပန္႔ေျပာေစျခင္းငွါ၊ ပူလီေက်ာင္းတို႔သည္ ၿမိဳ႕ေတာ္၌ အျပန္႔အႏွန္႔ တည္ေဆာက္လုပ္ၾက၍ ၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ သူအေပါင္းတို႔အား ေဟာေျပာျပသလ်က္ ေန႔စဥ္မျပတ္ ျပဳလုပ္ေတာ္မူေလသည္။ ထိုအခါ အခ်ိဳ႕ေသာ ဗုဒၶဘာသာ လူမ်ိဳးတို႔ သည္ ယုန္ၾကည္လ်က္ ၄င္းဘာသာ၌၀င္၍ ၄င္းတရား ကို ေဆာံတည္လွ်က္ ျဖစ္ရွိၾကေလသည္။ သို႔ႏွင့္ မဟာမတ္ဒန္ လူမ်ိဳးတို႕သည္ ႏိုင္ငန္ေတာ္၌ ဖုန္းလႊန္းစိုးမိုး လ်က္ ျပန္႔ႏွန္႔စြာ +ဖစ္ ရွိေလသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္ ကိုလည္း လက္ေဆာင္ ပန္နာပို႔ဆက္လွ်က္ ဘုရင္မင္း အား ၄င္းသံအမတ္ႀကီးတို႔ကို မ်ားေသာအားျဖင့္ မိတၱာ သက္၀င္လ်က္ ျဖစ္ရွိေလသည္။” ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။

၁၅ – ရာစုတြင္ မ်ားစြာေသာ ဗုဒၶဘာသာ ရခိုင္တို႔မွာ အစၥလာမ္ဘာသာကို ကိုးကြယ္၍ မူဆလင္မ်ားျဖစ္ၾကေၾကာင္း ဦး ၾကည္က “ျမန္မာရာဇ၀င္ သိမွတ္ဘြယ္ရာ အျဖာျဖာ” စာအုပ္တြင္ ေရးသားခဲ့ေပသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္စီ၀င္ေဟာင္း သတင္းစာဆရာ ဦးလွထြန္းျဖဴကလည္း – ဗုဒၶဘာသာ၀င္အခ်ိဳ႕ အစၥလာမ္ဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းခဲ့ၾကေၾကာင္း “ေအာင္ ပန္းႀကီးေငြ စကားရည္လုပြဲ” စာအုပ္တြင္ အတည္ျပဳေဖာ္ျပထားသည္။

ထိုစဥ္က ရခိုင္ျပည္ အေလ့အထတစ္ခုမွာ ႏိုင္ငံျခားက လာသူမ်ားကလည္း ဆႏၵရွိလွ်င္ ရခိုင္ျပည္သူမ်ားႏွင့္ လက္ထပ္ ထိမ္းျမားႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ရခိုင္ျပည္မွ ထြက္သြားေသာအခါ သားမယားမ်ားကို ေခၚေဆာင္သြားခြင့္ မရွိခဲ့ေခ်။ သို႔ေၾကာင့္ ဥေရာပသားတို႔သည္ ၄င္းတို႔၏ ရခိုင္ဇနီးမယားႏွင့္ သားသမီးမ်ားကို ရခိုင္ျပည္၌ ခ်န္ထားပါက အစၥလာမ္ ဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းသြားမည္ဟု စိုးရိမ္၍ ခိုးယူေခၚေဆာင္သြားခဲ့ေသာ အမႈကိစၥမ်ားစြာ ေပၚခဲ့ေၾကာင္း – ဒတ္(ခ်) မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ေတြ႕ရသည္။ သို႔ေၾကာင့္ အျခားဘာသာမ်ားမွ အစၥလာမ္ဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းကိုးကြယ္သူမ်ား လည္း ရခိုင္ျပည္တြင္ မနည္းလွေပ။

(၈)

မူဆလင္တို႔၏ အလြန္အေရးႀကီးေသာ ရခိုင္ျပည္ႏွင့္ ယွက္ႏြယ္သည့္ ဇာတ္လမ္းတကြက္ ရွိပါေသးသည္။ ယင္းသည္ ကား မဂို အိမ္ေရွ႕မင္းသား ရွားရႈဇားသည္ ရခိုင္ျပည္သို႔ ေရာက္ရွိလာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၁၆၆၀ တြင္ အိႏိၵယျပည္ ၌ ရွားဂ်ဟန္ဘုရင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ရာ သားေတာ္ ရွားရႈဇားသည္ ေနာင္ေတာ္ ၾသရန္ဂဇစ္ ႏွင့္ နန္းလုခဲ့ရာ အေရးနိမ့္သ ျဖင့္ ရခိုင္ဘုရင္ စႏၵသုဓမၼမင္း (၁၆၅၂ – ၁၆၈၄) ထံ အကူအညီေတာင္း ခို၀င္လာသည္။ စႏၵသုဓမၼမင္း အား ကတိမ တည္ ဟုဆိုကာ ရွားရႈဇား ပုန္ကန္ခဲ့ရာ ရွားရႈဇား က်ဆံုးခဲ့သည္။ ၄င္းႏွင့္ပါလာေသာ အေႁခြအရံ ကမန္ (ေလးသည္ ေတာ္) တို႔အား ရခိုင္ဘုရင္ ကိုယ္ရံေတာ္အျဖစ္ ခန္႔ထားခဲ့သည္။ ထိုစဥ္ကစ၍ ကမန္မူဆလင္ဟု ရခိုင္ျပည္တြင္ တည္ရွိ လာသည္။ ရွားရႈဇားႏွင့္အတူ ကမန္ေလးသည္ေတာ္ သံုးေထာင္ေက်ာ္ ပါရွိခဲ့သည္ဟု အခ်ိဳ႕သမိုင္းဆရာမ်ားက ဆိုပါ သည္။ ေနာင္ဘဂၤလားႏွင့္ အိႏိၵယတို႔မွလည္း ေလးသည္ေတာ္ အမ်ားအျပားအျပင္၊ အိႏိၵယေတာင္ပိုင္းမွလည္း စစ္သည္အေျမာက္အျမား ကိုယ္ရံေတာ္တပ္တြင္ အမွဴးထမ္းလာခဲ့သည္။ ၁၆၈၅ – ခုႏွစ္တြင္ နန္းတြင္းကိုယ္ရံေတာ္ တပ္သားအင္အား ေလးေသာင္းေက်ာ္ ရွိခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။၁၈ မင္းဘာႀကီးလက္ထက္ ကမန္သူရဲေကာင္း ၅ ေသာင္း ေက်ာ္ခဲ့ဟု ေစာမဲက်ီ စာအုပ္တြင္ အရွင္ ဥကၠံက ေဖၚျပခဲ့သည္။

(၉)

သို႔ျဖစ္ရာ ၁၇ – ရာစု ရခိုင္ျပည္တြင္ -

(၁) သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ေၾကာင့္ ေရာက္ရွိလာရေသာ အာရပ္မူဆလင္မ်ား၊

(၂) ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးေၾကာင့္ ေရာက္ရွိေနထိုင္ အေျခစိုက္လာေသာ အာရပ္၊ ပါရွန္ကုန္သည္မ်ား၊

(၃) ရခုိင္ဘုရင္ နရမိတ္လွ၏ ေမတၱာရပ္ခံခ်က္အရ ေဂါ့ဘုရင္၏ စစ္သည္အကူအညီအျဖစ္ ေရာက္ရွိလာၿပီး၊ နရ မိတ္လွအား နန္းတင္ေပးခဲ့ေသာ တူရကီ၊ ပါထန္၊ ပါရွန္ စစ္သည္ေတာ္မ်ား၊

(၄) ရခိုင္ျပည္၏ စီရင္အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ငန္းစဥ္ အဆင့္ဆင့္အတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္၍ ဖိတ္ေခၚ၊ ေခၚယူခဲ့သျဖင့္ လာေရာက္မင္းမွဴးထမ္းခဲ့သူမ်ား၊

(၅) ဘဂၤလား ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စစ္ေရးအေျခအေနအရ မေနႏိုင္ဘဲ ရခိုင္ျပည္ထဲသို႔ ခိုလံႈလာသူမ်ား၊

(၆) ေပၚတူဂီ-ေမာဂ္တို႔က ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာေသာ ဘဂၤါလီလူမ်ိဳးမ်ား၊

(၇) ဟိႏၵဴဘာသာ၀င္၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ တို႔မွ အစၥလာမ္ဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းလာသူမ်ား၊

(၈) ကိုယ္ရံေတာ္တပ္မ်ား အစရွိသည့္ အရပ္ေဒသမ်ိဳးစံုမွလာေသာ လူမ်ိဳး အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔သည္ ေဒသတစ္ခုတည္း

သို႔ တစ္ဦးခ်င္း၊ ႏွစ္ဦးခ်င္းမွစ အုပ္စုလိုက္လည္းေကာင္း၊ အလံုးအရင္းျဖင့္လည္းေကာင္း ရာစုေပါင္းဆယ္ေက်ာ္ တစတစ အေျခစိုက္ ေနထိုင္လာခဲ့သည္။ ယင္းသို႔ အေျခစိုက္ ေနထိုင္လာရင္း၊ ယင္းတို႔ အသီးသီးတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထံုးစံ၊ အစၥလာမ္ဘာသာ၀ါဒႏွင့္ က်င့္စဥ္တို႔ႏွင့္အတူ ေဒသခံတို႔၏ ထံုးဓေလ့မ်ား ကိုပါ ေရာေႏွာၿပီး၊ ရခိုင္ ျပည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယဥ္ေက်းမႈသစ္တစ္ရပ္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္လာခဲ့ၿပီး မ်ိဳးဆက္သစ္တစ္ ရပ္ကို ေပၚထြန္းေစခဲ့ သည္။ ယင္းတို႔ “ရိုဟင္” ဟုေခၚေသာ ရခိုင္ျပည္တြင္ ေနထိုင္သူမ်ားျဖစ္သျဖင့္ “ရိုဟင္ဂ်ာ” (ရိုဟင္သား)ဟု ေခၚထြင္ လာခဲ့သည္။

မူဆလင္ ယဥ္ေက်းမႈ၏ အက်ိဳးဆက္မ်ားေၾကာင့္ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈမွာလည္း တစတစ တိုးတက္လာခဲ့ေပ သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ပယ္၌လည္းေကာင္း၊ စစ္ဖက္၌လည္းေကာင္း တိုးတက္မႈမ်ား အဆင့္ဆင့္ ျဖစ္ထြန္းခဲ့ေပသည္။

(၁၀)

သို႔ျဖစ္ရာ ရိုးမတဖက္ေက်ာ္မွ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားက ရခိုင္ျပည္ကို က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ခဲ့ေသာ ၁၇၈၅ – ခုႏွစ္ မတိုင္မီက ရခိုင္ျပည္တြင္ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ မူဆလင္လူမ်ိဳးေပါင္း သိန္းႏွင့္ခ်ီၿပီး ရာစုႏွစ္မ်ားစြာကတည္းကပင္ အေျခစိုက္ေနထိုင္လာခဲ့ၿပီး၊ ဗမာတို႔ထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ တိုးတက္သစ္လြင္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈကို ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ လာခဲ့ေၾကာင္း ခိုင္လံုေသာ ျပည္တြင္းျပည္ပ သမိုင္းမွတ္တမ္း အေထာက္အထားမ်ားက သက္ေသထူလ်က္ ရွိေနပါ သည္။

၁၇၈၅ – ခုႏွစ္မွ ၁၈၂၄ – ခုႏွစ္ထိ ႏွစ္ေပါင္း (၄၀) နီးပါးသာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ဗမာၿမိဳ႕၀န္ လက္ထက္တြင္ လူေပါင္း ႏွစ္သိန္းေက်ာ္ ေသၿပီး၊ ႏိုင္င့ံဦးေရ၏ တ၀က္ေက်ာ္တို႔မွာ စစ္တေကာင္းနယ္သို႔ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသည္။ တတ္သိပညာရွင္ သံုးေသာင္းေက်ာ္ အပါအ၀င္ လက္ရဖမ္းဆီး ေခၚေဆာင္သြားေလသူ ႏွစ္သိန္းေက်ာ္ေလသည္။ ထို႕အျပင္ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ အတြင္း ျမန္မာျပည္မသို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ လူေတာင္းခံမႈ မ်ားေၾကာင့္ ျပည္မ သို႔ ေပးပို႔ခဲ့ရသည္မ်ားအျပင္ စစ္တေကာင္း နယ္သို႔ ထပ္မံ တိမ္းေရွာင္သြားရသူမ်ားလည္း မနည္းလွေပ။ အဂၤလိပ္တို႔ ရခိုင္ျပည္ကို သိမ္းယူစဥ္က ၁၈၂၄ – ခုႏွစ္ တြင္ ရခိုင္ျပည္၌ လူဦးေရ အနည္းမွ်သာ က်န္ရစ္ခဲ့သည္။ ရ ႏၱပိုစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ ဆိုၿပီးေနာက္ လအနည္းငယ္အၾကာ ၁၈၂၅ – ခု ဇူလိုင္လ (၂၁) ရက္ေန႔ အစီရင္ခံခဲ့ေသာ ၿဗိတိသွ်တပ္ မွဴး ေရာဘတ္ဆန္၏ အစီရင္ခံစာအရ ၁၈၂၅ – ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ ျပည္ လူဦးေရသည္ တသိန္းခန္႔သာရွိခဲ့ေၾကာင္း ေမာဂ္ (ရခိုင္) ၆၀ ၀၀၀၊ မူဆလင္ ၃၀ ၀၀၀ ခန္႔ႏွင့္ ဗမာႏွင့္ အျခား ၁၀ ၀၀၀ ခန္႔ ျဖစ္ေၾကာင္း အစီရင္ခံခဲ့သည္။၁၉ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ အတြင္း စိတ္တိုင္းက် ဖိႏွိပ္ခ်ဴပ္ခ်ယ္ၿပီး၊ ရခိုင္ျပည္ ယဥ္ ေက်းမႈ အေဆာက္အအံုႀကီး တစ္ခုလံုးကို ပ်က္စီးေစၿပီး၊ ၾကက္ပ်ံမက် စည္ကားခဲ့ေသာ ရခိုင္ျပည္ကို တစျပင္ျဖစ္ ေအာင္ ဖန္တီးခဲ့ေသာ ဗမာေလးၿမိဳ႕၀န္ေခတ္ ကုန္ဆံုးခ်ိန္တြင္ မူဆလင္ဦးေရ သံုးေသာင္းေက်ာ္ရွိလွ်င္ ယင္းမတိုင္မီ မည္မွ်ရွိခဲ့မည္ကို ခန္႕မွန္းႏိုင္ေပသည္။

သို႔ျဖစ္၍ လူ႔သမိုင္းသည္ ေဖ်ာက္ဖ်က္၍ မရႏိုင္စေကာင္းေသာ အမွန္အျဖစ္အပ်က္တစ္ရပ္ ျဖစ္ေသာ္လည္း သမိုင္း အ ေၾကာင္းကို ေဖ်ာက္ဖ်က္ရန္ ႀကိဳးစားေနၾကေသာ ကိုေရႊရခိုင္ ပညာတတ္အမည္ခံ၊ သုေတသီအမည္ခံတို႔ ၀ါဒျဖန္႕ မႈမ်ား သည္ ရခိုင္ျပည္၏ တိုးတက္မႈကို ပို၍ ေနာက္ျပန္ဆြဲေစမည့္ လုပ္ငန္းမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၁၂၀၀ ခန္႔မွစ၍ ရခိုင္ ျပည္၌ အေျခစိုက္ေနထိုင္လာခဲ့သူမ်ားအား လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ခန္႔မွ က်ဴးေက်ာ္ေရာက္ရွိလာသူ ဗမာမ်ား က ႏိုင္ငံျခားသားဟု ေျပာဆိုေနျခင္းမ်ားမွာ မည္မွ်ယုတၱိတန္ႏိုင္သည္ကို စဥ္စားႏိုင္ေပသည္။ ရခိုင္ျပည္သည္ ရခိုင္ႏွင့္ ရိုဟင္ဂ်ာအပါအ၀င္ ၿမိဳ၊ သက္၊ ဒိုင္းနက္၊ ခမီ၊ ခ်င္း စသည္ သမိုင္းအစဥ္ အဆက္ ေနထိုင္လာခဲ့သူမ်ား စုေပါင္း ပိုင္ဆိုင္ၾကၿပီး ဤလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ရခိုင္ျပည္၏ အရွင္သခင္ ျဖစ္ၾကသည္။

ေနာက္မွေရာက္လာေသာ ေရႊၾကာပင္ ဗမာတို႔မွာ ဖြဲလွမ္းခိုက္ ဖ်ာခင္းကာ စိုးမိုးသူဘ၀ ေရာက္ေသာ္လည္း ယင္းတို႔ သည္ ရခိုင္ျပည္ သမိုင္းစဥ္ဆက္ ေနထုိင္လာခဲ့သူမ်ား မဟုတ္ေပ။ ၁၇၈၅ မွ ၁၈၂၄ အထိ ႏွစ္ေပါင္း (၄၀) အတြင္း ရခုိင္ျပည္ အား က်ဴးေက်ာ္သိမ္းပိုက္ကာ တစျပင္ျဖစ္ေစခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၄၈ မွ ယေန႔အထိ ႏွစ္ေပါင္း (၆၀) ေက်ာ္ အတြင္း ရခိုင္ျပည္အား ခရုဆံကၽြတ္ဘ၀သို႔ ေအာင္ျမင္စြာ ေရာက္ေစခဲ့ပါသည္။

သို႔ ပင္ျဖစ္ေသာ္ငွါးလည္း မ်ားစြာေသာ ယေန႔ရခုိင္ျပည္သူတို႔မွာ လက္ပိုက္ၾကည့္ေနရံုသာမက ၾကည္ျဖဴေနၾကသူမ်ား လည္း မနည္းလွေပ။ ရခိုင္ေျမေပၚ ရခိုင္ေျမေအာက္ ရခိုင္ျပည္သူတို႔ကသာ ပိုင္ဆိုင္သည့္ သစ္ေတာထြက္ ပစၥည္း မ်ား၊ ေရထြက္ပစၥည္းမ်ား၊ ေရနံ၊ ဓါတ္ေငြ႔မွစ သံယံဇာတ ပစၥည္းဟူသေရြးကို ရခိုင္ျပည္သူတို႔အတြက္ တစိုးတစီးမွ် ခ်န္မ ထားဘဲ ထုတ္ယူေဖာ္ေဆာင္၊ သယ္ယူေရာင္းခ်ေနသည္ကို ေရငံုႏုတ္ပိတ္ ေနရံုမွ်သာမက ဓါးရိုးကမ္းေနသူမ်ားလည္း မရွားေပ။ အေရးႀကီးေသာ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားကို ပိတ္ဆို႔ၿပီး ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓါတ္ထုတ္ယူကာ တရုတ္-အိႏၵိယ ကုမၸဏီမ်ား သို႔ ေရာင္းခ်ရန္ ႀကံစည္ေနသည္ကိုလည္း ေရနံဆီးမီးခြက္ပင္ မွန္မွန္မထြန္းႏိုင္ရွာေသာ ရခုိင္ျပည္သူတို႔မွာ ႀကိတ္ မွိတ္ ေနၾကသည္သာမက ေရလာေျမာင္းေပးသူမ်ားလည္း ရွိေနေသးသည္။ ဤသို႔ေသာ အေနအထားတြင္ ကိုေရႊဗမာ တို႔သည္ ကံေကာင္းေထာက္မ၍ ေနာက္ထပ္ ႏွစ္တစ္ရာ ပိုမို စိုးမိုးပိုင္ခြင့္ရမည္ဆိုက ရခိုင္ျပည္၏ ပထ၀ီအေနအထား ကို ကမၻာ့မ်က္ႏွာျပင္ေပၚ ျမင္ရျမင္ပါ့မည္လားဟု ေတြးေတာဖြယ္ ျဖစ္ေနပါသည္။

က်မ္းကိုးစာရင္း -

၁။ ဆရာေတာ္ စႏၵမာလာလကၤာရ – ရခိုင္ရာဇ၀င္သစ္က်မ္း (ဒု-တြဲ)၊ မႏၱေလး (၁၉၃၁)၊ စာ – ၃၁၂

၂။ ဒု-ဗိုလ္မွဴးႀကီး ၀င္းေမာင္ (ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီးဌာန) “သာသနာ့ေရာင္၀ါ ထြန္းေစဖို႔”၊ ရန္ကုန္ (၁၉၉၇)၊ စာ-၆၅

၃။ ကိုး (၂)၊ စာ – ၆၅

၄။ JASB – Vol. XIII, Calcutta (1844), p – 36

Dr. S.B Qanungo “ A History of Chiitagong”, Vol. I, Chittagong (1988), p – 111

၅။ R. B Smart – Burma Gazetters (Akyab Distric) Vol. A, Ragoon (1957), p – 19

၆။ ဦးၾကည္ (ဘီေအ- ရာဇ၀င္ ဂုဏ္ထူး) “ျမန္မာရာဇ၀င္မွ သိေကာင္းစရာမ်ား”၊ စာ ၁၅၆

၇။ Mohammed Abdur Rahim “Social and Cultural History of Bengal”, Vol. I, Karachi (1966), p – 37

၈။ ကိုး (၆)၊ စာ – ၁၅၇

၉။ S. N. H Rizvi “Bangladesh Distric Gazetteers (Chittagong)”, Dacca (1975), p – 122

၁၀။ ဆရာေခ် (ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ရည္ ပထမအဆင့္) “ဗမာမြတ္စလင္ ေရွးေဟာင္း အတၳဳပတၱိ”၊ စာ – ၁၆

“သာသနာေရာင္၀ါ ထြန္းေစဖို႔”၊ စာ – ၆၆

၁၁။ S. N. H Rizvi – “East Pakistan Dicstric Gazetteers (Chittagong Dist)”, Dacca (1970), p – 111

၁၂။ Mohammed Enamul Huq and Abdul Karim – “Bengali Litrature in Arakanese Court (1600 ~ 1700 AD)

Calcutta (1935), p – 4 ~9

၁၃။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ဘ၀သစ္ထူေထာင္ေရးပါတီ – သတင္းလႊာ၊ ရန္ကုန္ (၁၉၈၉)၊ စာ – ၄၅

၁၄။ Muhammad Mohar Ali “History of The Muslim Bengle” Vol. I (B), Riyadh, 1985, p – 865

၁၅။ J. A. S. B – Vol. X, Calcutta (1941), p – 681

ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသနအသင္း ဂ်ာနယ္၊ ရန္ကုန္ (၁၉၆၀)၊ စာ – ၇၂

၁၆။ Qanungo, p – 322

၁၇။ ၄င္း စာ – ၃၂၄

၁၈။ ၄င္း စာ – ၂၉၁

၁၉။ Secrect Consultation (SC) of the Government of Bengal, Preserved in the National Acrhives of India, New Delhi, Jun 9, 1926, No. 10

Also Robertson’s Report dated July 21, 1825 (SC- August 26, 1825, No. 41)

Download PDF here

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

လဝက ဝန္ၾကီးတင္ၿပခ်က္ ႏွင္႔ပါတ္သက္၍ေအာက္ပါလင္႔ ကုိ ကလိပ္လုပ္၍ဖတ္ရွဳလွ်င္ သမုိင္အမွန္ ကုိ သိ ရွိနဳိင္ပါသည္။

Rohingya Documents

1.Rohingya in Bangladesh

2.History of Arakan

3.An open prison for the Rohingya in Burma

4.Between Integration and Secession by Moshe Yega

5.We Are Like a Soccer Ball -2003 by Chris Lewa

6.Rape Force labor and religious persecution in Arakan by Asia Watch (1992)

7.Encyclopedia of the South East Asia Ethnography (Arakan)

8.History of Arakan by Gutman Palmela

9.Arakan Past-Present-Future by John Ogilvy JP

10.10 Years Rohingyas Past Present and future by MSF

11.Repertration Rohingya Refugee in 1978 by C A Abrar

12.The Etymology of Arakan by Noor Kamal

13.Crime against humanity in western Burma, Rohingya by Irish Human Right

14.Old Arakan by U Shan Shwe Bu

15.Phd thesis paper on Arakanese religious by Michel W.Chrney‘s

16.A history of emporer Aurangzeb Alamgir by Maasir-i-Alamgiri

17.History of Portugal and the Portuguese Impire 2

18.The Arakan Project 2010 by Chris Lewa

19.Treatment of Ethnic Rohingya Minorities by Tukumi Ogawa

20.A short history of Rohingya by U Ba Tha

21.Rohingya in Bangladesh

22.Easy Target By Karen Human Right Group

23.Rohingyas Tears Down the Cheeks

24.Human Rights Abuses and Discrimination on Rohingyas by Zaw Min Htut

25.Do you know that I am Rohingya ?

26.Refugees from Myanmar by International Commission of Jurists

27.Just Imagine That You Are a Rohingya by Dr.Habib Siddqui

28.Ethinic Cleansing in Arakan 2000 by FIDH

29.Arakan Present-Past-Future by J- Qgilvy Hay J P

30.A Short Historical Background of Arakan by Mohammed Ashraf Alam

31..Rohingyas Boat People by Grass Roots

32.All Burmese Muslim in Myanmar

33.A Rohingya Histroy by Noor Kamal

34..Displaced People

35.Genocide and gross human right violation 

36. Where are you from my friend?

    ၿမန္မာ႔စြယ္စံုက်မ္းနဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာ

ျမန္မာသမိုင္းတြင္ ရိုဟင္ဂ်ာ မ်ားသည္တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတခုအျဖစ္ရပ္တည္ခဲ့

၁၆။ – ၁၁ ရာစုမတုိင္မီကအာရကန္(ရခုိင္)သမုိင္းအက်ဥ္း

ျမန္မာသမိုင္းတြင္ရိုဟင္ဂ်ာမ်ားသည္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတခုအျဖစ္ရပ္တည္ခဲ့

The History of ROHINGYA MUSLIMS of Arakan ( Rakhine state ), Burma.

The Rohingya

Rebuttal to U Khin Maung Saw’s misinformation on Rohingya

၃၇၉။ – The rohingya muslim of arakan

၃၆၃။ – THE ROHINGYAS , Bengali Muslims or Arakan Rohingyas?

၃၅၂။ – Rohingya – Rakhine — Debate or Dialogue between thinking men?

၃၄၄။ – Response to Aye Kyaw’s polemical writing on Rohingya and Rakhaings of Arakan

၃၄၃။ – The Existence Of Arakan

၃၄၂။ – Rohingyas are a minority muslim,ethnic group

၃၃၇။ – Bali Process A Test For Rohingyas Destiny

၃၁၁။ – Rohingya people (ရုိဟင္ဂ်ာ)

၂၅၂။ – AD ( ၁၈၂၃ ) ခုႏွစ္ မတုိင္မီကၿမန္မာနဳိင္ငံ၌ ပင္ရင္းနႈိင္ငံအၿဖစ္ ေနထုိင္ၾကခဲ႔ေသာမြတ္ဆလင္မ်ား

၃၄။ – ရခုိင္ၿပည္ရွိ ရုိဟင္ဂ်ာ၊ရခုိင္တုိင္းရင္းသားမ်ား (The etymology of Arakan, Rohingya and Rakhine )

၃၀။ – ရခုိင္ၿပည္ရွိ,ရုိဟင္ဂ်ာသမုိင္း , History , Burmese invasion of Arakan

၂၈။ – ယခင္ကတုိင္းရင္းသား(၁၄၄) မ်ဳိးတြင္ပါဝင္ေသာ ရုိဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိး၏ေနာက္ခံ သမုိင္းဇစ္ၿမစ္

၁၄။ – ရုိဟင္ဂ်ာသမုိင္းအေသးစိတ္: Myth and Reality

၈။ – A Short Historical Background of Arakan

အထက္ပါေဆာင္းပါအရ  Venus News  ဂ်ာနယ္   ၏ေအာက္ပါတင္ၿပခ်က္ႏွင္႔ကြဲလြဲေန သည္ကုိသုံးသပ္ တင္ၿပ သည္။